विद्युत् व्यापारमा नेपालले छोटो समयमै प्रगति हासिल गरेको छ । खासगरी नेपालको विद्युत् भारतीय प्रतिस्पर्धी बजारमा निर्यात गर्न थालेको तीन वर्षमै खुद निर्यातकर्ता बन्ने अवस्थामा आउनु स्वागतयोग्य कुरा हो ।
बंगलादेशसँगसमेत विद्युत् व्यापारका लागि सम्झौता गरिसकेको नेपाललाई यो उपलब्धिले थप हौसला प्रदान गरेको छ । आयातमा निर्भर अर्थतन्त्रलाई उकास्न नेपालको बिजुली भारत र बंगलादेशमा निर्यात गरेर उकास्ने अवसर र सम्भावना नेपालसँग रहेको छ । जुन कुराले सार्थकता पाउने संकेत गरेको छ ।
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा १६ अर्ब ९३ करोड २६ लाख रुपैयाँबराबरको विद्युत् भारततर्फ निर्यात भएको छ । एक अर्ब ९४ करोड २६ लाख युनिट विद्युत् भारततर्फ निर्यात गरी उक्त आम्दानी गरेको हो ।
य ऊर्जा एक्सचेञ्ज (आइएक्स) को डे अहेड तथा रियल टाइम मार्केटमा प्रतिस्पर्धी दरमा र मध्यकालीन विद्युत् सम्झौताबमोजिम भारतीय कम्पनी एनटिपिसी विद्युत् व्यापार निगम लि–एनभिभिएनलाई बिक्री गरिरहेको छ । एनभिएनले उक्त विद्युत् हरियाणा राज्यमा बिक्री गरिरहेको छ । निर्यात गरिएको विद्युत्को औसत दर प्रतियुनिट आठ रुपैयाँ ७२ पैसा छ ।
प्राधिकरणले गत आवमा १६ अर्ब ८१ करोड तीन लाख रुपैयाँको विद्युत् आयात गरेको जनाएको छ । सुक्खायाममा खोला तथा नदीहरूमा पानीको बहाव घटी देशभित्रका नदी प्रवाही जलविद्युत्गृहबाट विद्युत् उत्पादन घट्ने हुँदा माग धान्न गत आवमा भारतबाट एक अर्ब ८३ करोड ३५ लाख युनिट विद्युत् आयात गरिएको हो । हिउँदयाममा आयात गरिएको विद्युत्को औसत दर प्रतियुनिट नौ रुपैयाँ १७ पैसा छ ।
गत आवमा आयातभन्दा १२ करोड २३ लाख रुपैयाँको बढी विद्युत् भारततर्फ निर्यात भएको छ । ऊर्जाका आधारमा आयातभन्दा १० करोड ९१ लाख लाख युनिट बढी विद्युत् निर्यात भएको हो । निर्यात गरिएको परिमाण आयातभन्दा बढी भएकाले भारतीय प्रतिस्पर्धी बजारमा प्रवेश पाएको तीन वर्षमा नै नेपाल विद्युत्को खुद निर्यातकर्ता बनेको छ । आव २०७९/८० मा भारतबाट १९ अर्ब ४४ करोड ४० लाख रुपैयाँको विद्युत् आयात भएको थियो भने १० अर्ब ४५ करोड ५० लाखको निर्यात गरिएको थियो ।
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङका अनुसार छ–सात वर्षअघिसम्म विद्युत् आयातकर्ताको मात्र अवस्था थियो, तीन वर्षअघिबाट भारतीय प्रतिस्पर्धी बजारमा विद्युत् निर्यात सुरु गरे पनि निर्यातभन्दा आयात बढी भई खुद आयातकर्ता बन्ने अवस्था थियो । गत आवबाट खुद आयातकर्ताबाट निर्यातकर्ता बन्ने अवस्था बनेको छ । थोरै परिमाणमा खुद निर्यातकर्ता भए पनि यो महŒवपूर्ण उपलब्धि भएको उनको भनाइ छ । घिसिङले भनेजस्तै ऊर्जा क्षेत्रका लागि यो एउटा कोसेढुंगा बनेको छ ।
