महेन्द्र शाही
काठमाडौं– कोरोना महामारीले थलिएको वैदेशिक रोजगार क्षेत्र विस्तारै पुरानै लयमा फर्किने अवस्थामा देखिएको छ । कोरोनाका कारण समस्या देखिएको यो क्षेत्र विस्तारै चलायमान बन्दै गएको हो । यसको उदाहरणका रूपमा एक वर्षको अवधिमा श्रम स्वीकृति लिएर वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपाली श्रमिकको संख्यालाई लिन सकिन्छ । गत वर्ष ०७८ वैशाख १ गतेदेखि चैत मसान्तसम्मको अवधिमा श्रम स्वीकृति लिएर विदेश जाने नेपालीको संख्या पाँच लाख नौ हजार ५९३ रहेको वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांक छ ।
कोरोना महामारीका कारण अघिल्ला वर्षहरूमा निकै कम श्रमिक वैदेशिक रोजगारीमा गएका थिए । तर, ०७८ सालमा नेपालबाट रोजगारीका लागि प्रत्येक महिना औसतमा ४२ हजार ४६६ जनाभन्दा बढीले श्रम स्वीकृति लिएको विभागको तथ्यांकले देखाएको छ । विभागको तथ्यांकअनुसार एक वर्षको अवधिमा सबैभन्दा बढी श्रमिक मंसिर महिनामा रोजगारीका लागि विदेश गएको देखिएको छ । गत मंसिर महिनामा ७४ हजार ३५४ जना श्रमिक रोजगारीका लागि विदेश गएका हुन् । त्यस्तै गत वर्षको जेठ महिनामा सबैभन्दा कम चार हजार ८६ जना रोजगारीका लागि विदेशिएको देखिन्छ ।
विभागका अनुसार गत वर्षको वैशाख महिनामा नेपालबाट २४ हजार ३६३ जनाले श्रम स्वीकृति लिएर विदेश गएका थिए । जेठ महिनामा भने श्रम स्वीकृति लिएर विदेश जाने नेपालीको संख्या चार हजार ८६ जना मात्रै रहेको थियो । त्यतिबेला नेपाल तथा नेपालीहरूको प्रमुख रोजगार गन्तव्य मुलुकमा कोरोना संक्रमण उच्च बिन्दुमा पुगेको थियो । त्यही कारण रोजगारीमा जानेको संख्यामा निकै गिरावट आएको देखिएको छ ।
त्यस्तै असार महिनामा २० हजार ६५८ श्रमिक विदेशिएका थिए भने साउनमा २५ हजार ४२८ रोजगारीको सिलसिलामा विदेश गएको देखिन् छ । भदौ महिनामा ३६ हजार ४० जना, असोज महिनामा ३९ हजार ६७१, कात्तिकमा ५४ हजार ९१८ जनाले श्रम स्वीकृति लिएर विदेश गएको देखिएको छ । मंसिरमा ७४ हजार ३५४, पुसमा ६६ हजार ६२५, माघमा ५४ हजार ४७०, फागुनमा ५३ हजार ४५७ र चैतमा ५५ हजार ५२३ जनाले श्रम स्वीकृति लिएको देखिएको छ ।
विश्वभरि सन् २०१९ को डिसेम्बर अन्तिम साताबाट कोरोना महामारी फैलन थालेपछि वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्या क्रमशः घट्दै गएको थियो । कोरोना महामारी सुरु भएको पहिलो आर्थिक वर्ष ०७६/७७ मा श्रम स्वीकृति लिएर रोजगारीमा विदेश जानेको संख्या तीन लाख ६८ हजार ४३३ रहेको थियो । त्यसको अघिल्लो आर्थिक वर्ष ०७५/७६ मा वैदेशिक रोजगारीमा जान नेपालीको संख्या पाँच लाख आठ हजार ८२८ जना रहेको थियो ।
यता आर्थिक वर्षका हिसावले हेर्दा आर्थिक वर्ष ०७७/७८ मा वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपालीको संख्यामा निकै गिरावट आएको देखिएको छ । यो आर्थिक वर्षमा नेपालबाट जम्मा एक लाख ६६ हजार ६९८ जनाले श्रम स्वीकृति लिएर विदेश गएको देखिएको छ । यता चालु आर्थिक वर्षको नौ महिना अवधिको तथ्यांक हेर्दा पनि वैदेशिक रोजगारीको क्षेत्र पुरानै अवस्था फर्कने संकेत मिलेको सरोकारवालाहरूको भनाइ छ ।
वैदेशिक रोजगारीमा जाने श्रमिकको संख्या बढ्दा नेपाल भित्रने रेमिट्यान्समा बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ । तर पछिल्लो समय कोरोना महामारीको समयमा भन्दा रेमिट्यान्स घटिरहेको नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांकले देखाएको छ । रोजगारीका लागि विदेश जानेको संख्यामा बृद्धि भए पनि गैरकानुनी रूपमा रकम नेपाल भित्रिएका करण पनि रेमिट्यान्समा गिरावट आएको हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ । कोरोनाको समयमा गैरकानुनी माध्यमभन्दा पनि बढी बैंकिङ माध्यमबाट आएको र वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरू समेत नेपाल आउन नपाएको अवस्थामा रेमिट्यान्स बढेको हुनसक्ने र अहिले आउने/जाने उस्तै अवस्था रहेकाले घटेको हुनसक्ने नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका संयोजक विमलप्रसाद ढकालले बताए ।
नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार चालु आर्थिक वर्ष ०७८/७९ को पहिलो आठ महिना (साउनदेखि फागुनसम्म) मा विभिन्न देशबाट नेपालमा छ खर्ब ३१ अर्ब १९ करोड रूपैयाँ रेमिट्यान्स प्राप्त भएको छ । जुन अघिल्लो वर्ष सोही अवधिको तुलनामा १.७ प्रतिशतले न्यून हो ।
