किश्मत कुमार कक्षपति बाँकेको खजुरा गाउँपालिकाका अध्यक्ष हुन् । गाउँपालिका महासँघका केन्द्रीय सदस्य समेत रहेका कक्षपति प्रष्ट बक्ताको रुपमा परिचित छन् । गाउँपालिकाको समग्र बिकास र जवाफदेहिताका बारेमा कक्षपतिसँग असल शासनका लागि गरिएको कुराकानी यहाँ प्रश्तुत गरिएको छ :—
खजुरा गाउँपालिकाले कसरी काम गरिरहेको छ र यहाँहरुको एक वर्ष कसरी बित्यो ?
— खजुरा गाउँपालिकाले खजुरेली जनता प्रति जवाफदेहिता बहन गर्दै काम गरिरहेकोछ । मैले सधै भन्ने गरेको छु हिजो हामी विभिन्न राजनीतिक दलहरु बाट विभिन्न पार्टीको चुनाव चिन्ह बोकेर चुनाव लडेका थियौँ, अव हामी खजुराका पचास हजार जनता प्रति जवाफदेहि हुँदै काम गरिरहेकाछौं । एक वर्षको दौरानमा धेरै कुराहरु सिक्दै हामी अगाडी बढिरेहका छौँ । हरेक कुराहरु नयाँ छ, अन्यौलता छ । सबभन्दा पहिले संघ र प्रदेशको निर्वाचन भईसके पछि स्थानीय सरकारको चुनाव हुनुपथ्र्याे । त्यसो नहुँदा काम गर्न असहज भयो ।
निर्वाचन उल्टो भयो ? त्यसका बाबजुत पनि यहाँहरुले काम गर्नुभयो ?
— उल्टो भयो । पहिलो चरणमा स्थानीय चरणको निर्वाचन गरियो, कानुन, ऐन, कार्यबिधी बिना स्थानीय सरकारलाई चलाउनु पर्ने बाध्यता भयो । अन्यौलतामा नै बित्यो यो एक वर्ष । प्रशिक्षण, अभिमुखिकरण र सिकाईमा एक बर्ष बित्यो । यस्तो चुनौतिको बाबजुत पनि खजुरा गाउँपालिकाले जवाफदेहिका साथ काम गरेको छ र भौतिक निर्माण तर्फ ९५ प्रतिशत काम सम्पन्न्न भईसकेको छ । लक्षित वर्गका कार्यक्रमहरु सतप्रतिशत सम्पन्न भईसकेका छन् । खजुरा गाउँपालिकालाई प्रविधि युक्त बनाउनका लागि हामी लागिरहेका छौ । गाउँपालिकामा सिसि क्यामरा जडान गरिसकेका छौँ । तत्काल अनलाईन सिस्टम सुरु गरिरहेका छौँ । सामुदायिक बिद्यालयको शैक्षिक स्थिती सुधार्नको लागि पहिलो चरणमा हामीले यहाँका माद्यामिक तह र निम्न माद्यामिक बिद्यालयलाई हामीले आइसिटि माध्यमबाट पठन—पाठन गर्नको निमित्त एउटा स्मार्ट बोर्ड र एउटा प्रोजेक्टर र एउटा ल्याप्टप बितरण गरेको छाँै त्यसैगरी कृषि तिर हामीले बिउमा अनुदानको ब्यवस्था गरेको थियौँ र सामाजिक सुरक्षा तर्फ हामीले ७० बर्ष काटेका व्यक्तिहरुलाई हामीले निशुल्क स्वास्थ्य शिविर सम्पन्न गरिसकेको छौं ।
गाउँपालिकाका सबै वडाहरुलाई प्रबिधिमैत्री बनाउन थाल्नु भएको हो ?
— सबै वडामा ईमेल, ईन्टरनेट जोड्दैछौं । ईमेल, ईन्टरनेट जडान पछि सबै वडाहरु अनलाईनमा जान्छन् । हाल गाउँपालिकाको फेसबुक, टुइटर आईडि र वेवसाइटमा छ, जसबाट हामीले सबै सुचना प्रबाह गरिसकेका छौ भने खजुरा राज—पत्र पनि हामीले पहिलो चरणमा प्रकाशन गरिसकेका छाँ । हामीले अत्यन्त छिटो छरितो साथ सेवा सुविधा दिने प्रयास गरिहरेका छौं ।। कर्मचारी सिमित छन् प्रत्येक वडामा योग्यता अनुसारको सचिव अझैपनि छैनन् । प्रत्येक वडामा प्रबिधिक छैननन् । यि कारणले सेवा प्रवाहमा असहज भईरहेकोछ ।
बिभिन्न समस्याका बावजुत खजुरा गाउँपालिकाले काम गरिरहेकोे छ, अव यो एक बर्षको सिकाइबाट चार बर्ष भित्र खजुरालाई कहाँ पुर्याउनेलक्ष छ ?
— २०७५ असार १४ गते स्थानीय तहको निर्वाचन सम्पन्न भयो त्यो निर्बाचनमा जनताको बिचमा गरेका प्रतिबद्धताहरु बमोजिम हामी खटिरहेका छौं । चार बर्ष भित्र खजुरालाई नमुना गाउँपालिका बनाउने लक्षका साथ हामी अघि बढ्नेछौं । खजुराको प्रमुख सवाल के हो ? — प्रमुख सवाल वडा नम्बर १, २, ३, ४ साविकको राधापुर, सितापुर, बागेश्वरी गाबिस यो स्वास्थ्य बिकास कम्पनिले इजराइलि मोडालिटिमा बनाएको बस्तीलाई व्यवस्थित गर्नका निमित्त खजुरा गाउँपालीका लाई ५ बर्ष भित्रमा कस्तो बनाउने र १० बर्ष भित्र कस्तो बनाउने भन्ने बिषयमा आवधिक योजना बनाउँदैछौं । यसको लागि बजेट पनि आर्थिक बर्ष ०७५/०७६ मा पारित गरिसकेको छौ । बाँकी रहे वडा नम्वर ५, ६, ७, ८ साविकको उढरापुर, रनियापुर र सोनपुर । यो क्षेत्रमा मधेशी, मुस्लिमहरुको बाहुल्यता छ । त्यहाँका बासिन्दाहरु अशिक्षित छन्, त्यहाँ जनचेतनाको अभाव छ । ति वडाहरुमा एक—एक वटा प्रबिधिक शिक्षालय खेल्नु पर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता छ । आर्थिक बर्ष ०७५/०७६ को लागि प्राबिधिक शिक्षाको लागि केहि बजेट पनि बिनियोजन गरिएको छ ।
तपाईंहरुले उच्च प्राथमिकतामा राखेका वडाहरु बिकासका दृष्टिकोणले पछाडी छन्, बिकासको मूल प्रवाहमा ल्याउन के गर्ने योजना छ ? — हाम्रो गाउँपालिकाको आठ ओटै वडामा गाडि घोडा जान्छन् तर सबै वडा पिच छैनन् ग्राभेल छन् । आर्थिक बर्ष ०७५/०७६ मा बजेट विनियोजन गर्दा खेरी प्रत्येक वडालाई ८०, ८० लाखको सिलिंग दिएका थियौं । त्यो भित्र टेकेर योजना बनेका थिए । अहिले गौरवको योजनामा ४ करोड वजेट बिनयोजन गरिएको छ त्यो ४ करोडबाट कति किलो मिटर पिच गर्न सकिन्छ ? समपुरक कोषमा हामीले २ करोड बिनियोजन गरेकाछौ यसरी करिव १० करोड हुन्छ, १० करोडको रकमबाट हामी ठूलो गौरबको योजना शुरु गर्न सक्छौं ।
पहिलो वर्ष कति किलो मिटर बाटो पिच भयो ?
— पहिलो वर्ष हामीले नेपालगञ्ज गुलरिया खण्ड देखि क्यान्सर हस्पिटल सम्म करिव १ किलो मिटर पिच गर्ने काम गर्यौं । प्रत्येक वडाहरुमा बाटोहरु ग्राभेल भएका छन् । अब ति सबै बाटोहरुमा हामीले पिच गर्दैछौ र अब हामीले ग्राभेलमा खर्च गर्दैनौं।
प्राविधिक शिक्षालाई कसरी लागु गर्ने सोच बनाउनु भएको छ ?
— खजुरा गाउँपालिका शिक्षाको क्षेत्रमा धेरै भाग्यशाली छ । खजुरा गाउँपालिकालाई शैक्षिक हव र स्वास्थ्य हव बनाउने योजानाहरु अगाडी बढाईएकोछ । बाँके जिल्लामा ३ वटा नमुना माध्यामिक बिद्यालयहरु मध्ये २ वटा नमुना बिद्याालय हाम्रै गाउँपालिकामा छन् । दुई वटा बिद्यालयमा सिभिल इन्जिनियरिङ्ग तर्फको प्राबिधिक र कृषि तर्फको प्राबिधिक पढाई भईरहेको छ । हामीले अन्य वडामा प्राबिधिक तर्फको आधारमा प्रत्येक वडामा शिक्षालय खोल्ने हाम्रो योजना छ । यो वर्ष हामीले केहि वजेट विनियोजन पनि गर्ने छौ ।
धेरै स्थानीत तहले बिकासलाई संरचना निर्माणको कुरा मात्र गरिरहेका बेला तपाईंहरु सामाजिक बिकासको पनि कुरा गरिराख्नुभएकोछ ?
— निश्चय पनि जव सम्म सामाजिक बिकास हुँदैन तब सम्म बिकास निर्माणका कार्यहरु मात्र गरेर हुँदैन भन्ने कुरामा हामी ढुक्क छौं ।
सरकारले भनेजसरी गाउँ—गाउँमा सिंहदरवारको अनुभुति जनताले गर्न पाए त ?
— त्यो छैन किन छैन भने सिंहदरबारको अधिकार गाउँमा भनियो हो यो नारा लगाउनु भन्दा पहिलेनैं गल्ति भयो । कानुन नवनाईकन, अन्य दुई वटा सरकारहरु नवनाईकन स्थानीय सरकारको निर्वाचन गरिएका कारण जनताले स्थानीय सरकारको अनुभुती गर्न पाएका छैनन् । अधिकार स्थानीय सरकारहरुलाई कागजमा मात्र दिइयो, व्यवहारमा दिईएन । त्यसकारण यस्तो हुन गयो ।
स्थानीय सरकार भने पनि अझै कतिपय अधिकार केन्द्रमैँ राखिएको हो ?
— हामी अभ्यासमैं छौं । आफ्नो काम आफैले बनाईरहेको अवस्था छ तर कतिपय कुराहरुमा संघिय सरकारले व्यवस्थापन गर्न सकिरहेकोछैन । स्थानीय सरकारमा प्रयाप्त कर्मचारी छैनन् । कर्मचारी नियुक्त गर्न दिईएको छैन । जिल्लामा रहेका कार्यालयहरु कटौती गर्ने भनिएता पनि पुनः जिल्लामैं नाम परिवर्तन गरेर कार्यालयहरु राखिएकोछ ।
यो कुरा यहाँहरुले उठाउनु भएको छैन ?
— म गाउँपालिका राष्ट्रिय महासंघको केन्द्रिय सदस्य पनि हुँ । हामीले यो कुरालाई उठान गरेका छौ । प्रकृया अघि बढेको छ तर सुस्त गतिमा । यदि साउन मसान्त भित्रमा संघिय सरकारले कर्मचारीको व्यवस्थापन गरेन भने स्थानीय तहले आफै व्यवस्थापन सम्बन्धी ऐन बनाएर कर्मचारी भर्ना गर्दछौ भनेर हामीले संघिय सरकारलाई भनिसकेका छौं ।
सरकारको प्रतिकृया के छ ?
— संघिय सरकारको प्रतिकृया राम्रै छ । गाउँपालिकालाई अझ जवाफदेहि बनाउन तपाईहरुको योजना के छ ?— जनता प्रति जवाफदेहि नभईकन हामी जनप्रतिनिधि अगाढि बढ्यौ भने हामी असफल हुन्छौ । जनताको मन जित्न साह्रै गाह्रो छ । हामीले सबै कुराहरु जनताको बिचमा स्पष्ट तरिकाले जनताको बिचमा राख्यौ भने कहि कतै आपति हुँदैन, लुकाएर गर्नुपर्ने कुरा केही पनि छैन । हामी सम्पूर्ण कार्यहरु पारदर्शी र जवाफदेही ढँगले गरिरहेका छौं । अझ गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्दछौं ।
— नमस्कार शाह/बिन्दु बस्नेत
