काठमाडौं– नेपाल पोलिसी इन्स्टिच्युट र माइग्रेसन ल्याबको अध्ययनले कोभिड–१९ का कारण विदेशमा रहेका नेपाली श्रमिकहरू अनिश्चित भविष्यका कारण तनावमा रहेको देखाएको छ ।
वैदेशिक रोजगारीमा रहेका नेपाली श्रमिकमा कोभिड–१९ ले पारेको प्रभावबारे गरिएको एक अध्ययनले विदेशमा रहेका ८० प्रतिशत श्रमिक तत्काल फर्कन चाहेका र अधिकांश श्रमिकहरू अनिश्चित भविष्यका कारण तनावमा रहेको देखाएको हो ।
मूलतः विदेशबाट फर्केपछिको अन्योल भविष्य र श्रमिकसँग थोरै मात्र बचत हुनुले पनि श्रमिकहरू तनावमा परेको र यसमा सरकारले ध्यान नदिएमा गम्भीर समस्या निम्तिने अध्ययनले देखाएको छ । हाल ४६ प्रतिशतभन्दा बढी श्रमिकलाई नेपाल सरकारको योजना र नीति नियमको बारेमा जानकारीसमेत नभएको अध्ययनले देखाएको छ ।
अहिले विदेशमा कति नेपाली श्रमिक छन् भन्ने विषयमा सरकार नै बेखबर रहेको यसअघि मानवअधिकार आयोगले गरेको अनुसन्धानले देखाएको छ । आयोगका अनुसार लगभग ४० लाखको हाराहारीमा विदेशमा नेपाली श्रमिक रहेको सरकारी तथ्यांकमा छ तर, त्यो विवरण सत्य तथ्य भने होइन ।
स्वदेशमा बेरोजगारीकै कारण अधिकांश युवाहरू विदेश पलायन भइरहेको पनि अध्ययनले देखाएको छ । अध्ययनका अनुसार ५७ प्रतिशत युवा रोजगारीको खोजीमा विदेशिने गरेका ४२ प्रतिशत युवा नेपालमा रोजगारीमा रहँदा पनि आम्दानी नभएपछि विदेशिने गरेका छन् । ५ प्रतिशत युवाहरू भने विविध कारणले वैदेशिक रोजगारीमा जाने गरेको अध्ययनले देखाएको छ ।
त्यस्तै, अध्ययनका अनुसार विदेशमा रहेको अलेखबद्ध श्रमिकमध्ये अधिकांश साउदीमा रहेको पाइएको छ । अलेखबद्ध श्रमिकअन्तर्गत साउदीमा ४५ प्रतिशत, युएईमा २३ प्रतिशत, मलेसियामा ११ प्रतिशत रहेको अध्ययनले देखाएको छ । जसभित्र ९४ प्रतिशत पुरुष श्रमिकहरू अलेखबद्ध रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।
विदेशमा रहेका ७० प्रतिशत श्रमिकहरू सरकारी योजना बारेमा वेखबर रहेको पनि अध्ययनले देखाएको छ । सरकारले श्रमिकहरूका हकहितका लागि भनेर बर्सेनि विभिन्न रोजगारउन्मुख कार्यक्रम सञ्चालन गरेपनि ७० प्रतिशत श्रमिक उक्त कार्यक्रमबारे बेखबर रहेको अध्ययनले देखाएको छ । अध्ययनका अनुसार २८ प्रतिशतलाई भने केही हदसम्म सरकारले सञ्चालन गरेको कार्यक्रमबारे जानकार छन् ।
विदेशमा रहेका श्रमिकहरूमध्ये २ प्रतिशत श्रमिकलाई मात्रै सरकारले सञ्चालन गरेको कार्यक्रमबारे पूर्णजानकारी भएको अध्ययनले देखाएको छ । अध्ययनका अनुसार सरकारले आफूखुसी योजना बनाउँने र योजनाको बारेमा लक्षित वर्गलाई सूचना प्रवाह गर्न नसक्दा श्रमिक वर्ग लाभान्वित हुन सकेका छैनन् ।
साथै, अब वैदेशिक रोजगारबाट फर्कन चाहेका ८० प्रतिशत श्रमिक स्वरोजगार हुन चाहने र २० प्रतिशत श्रमिक जागिर नै चाहने अध्ययनले देखाएको छ । यद्यपि, सरकारले सञ्चालन गरेका श्रम सिर्जना गर्ने कार्यक्रम, सहुलियतपूर्ण ऋण कर्जा आदिका बारेमा भने अधिकांश श्रमिक बेखबर रहनु नै दुर्भाग्य रहेको पनि अध्ययलने देखाएको छ ।
अध्ययनका अनुसार सरकारले स्वदेशमा फर्कने चाहने श्रमिकलाई ल्याएर कृषिलगायत विभिन्न उद्यममा सहभागी गराए केही हदसम्म बेरोजगारीको अन्त्य गर्न सकिनेछ । यसतर्फ सरकारले व्यवस्थित योजना बनाएर बोल्ड निर्णय लिन सके विदेशबाट फर्किने श्रमिक नेपालका लागि बोझ होइन, अवसर हुन सक्ने पनि अध्ययनले देखाएको छ ।
श्रमिकहरूको समस्या हल गर्न सञ्चालन गरिएको बैदेशिक रोजगार बोर्डअन्र्तगत रहेको कल्याणकारी कोषको रकम प्रभावहिन देखिएको पनि अध्ययनले देखाएको छ । अध्ययनका अनुसार बेखर्ची श्रमिकलाई नेपाल फर्काउँने कार्यविधि प्रभावहीन भएको र कोषको कार्यविधिमा राखिएका प्रावधानले लक्षित वर्गलाई समेट्न नसक्दा दूताबासले कार्यविधि कार्यान्वयन गर्न सकेको छैन ।
