काठमाडाैं - पृथ्वीभन्दा सयौं प्रकाशवर्ष टाढा रहेको एक अनौठो ग्रह केटु-१८ वि ( K2-18b ) मा सम्भावित जीवनका संकेतहरू भेटिएको दाबी वैज्ञानिकहरूले गरेका छन्। ब्रिटेनको प्रतिष्ठित क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयको खगोल विज्ञान संस्थानको टोलीले पृथ्वीमा साधारण जीवहरूले मात्र उत्पादन गर्ने अणुहरूको संकेत पत्ता लगाएको हाे ।
वैज्ञानिकहरूले केटु-१८ वि ( K2-18b ) नामक ग्रहको वायुमण्डलको लामाे समयदेखि अध्ययन गरिरहेका छन् । यस ग्रहको वायुमण्डलमा यस्ता अणुहरू फेला परेका छन्, जुन पृथ्वीमा सामान्यतः सूक्ष्म जीवहरूद्वारा मात्र उत्पादन हुने गर्दछन्। नासाको जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (James Webb Space Telescope)ले ग्रहको वायुमण्डलमा जीवनसँग सम्बन्धित यो दोस्रो र सबैभन्दा आशाजनक समय रसायनहरू पत्ता लगाएको हाे ।
यस क्रममा उनीहरूले ग्रहको वायुमण्डलमा डाइमिथाइल सल्फाइड (Dimethyl Sulfide - DMS) जस्तो अणु पत्ता लगाएका छन्, जुन पृथ्वीमा प्लाङ्कटनजस्ता जीवहरूद्वारा मात्र उत्सर्जन गरिन्छ। यो खोज टेलिस्कोपमा जीवनसँग सम्बन्धित रसायन भेटिएको दोश्रो र अहिलेसम्मकै सबभन्दा आशाजनक प्रमाण हो।
यसअघि पनि २०१९ मा यस ग्रहको वातावरणमा पानीका वाष्पहरू फेला परेका थिए, जसले वैज्ञानिकहरूमा ठूलो उत्साह जगाएको थियो। तर अहिले त्यस्तै संकेतहरू पुष्टि गर्दै सम्भावित जैविक गतिविधिको सम्भावना देखाएको हो।तर वैज्ञानिकहरू स्वयं पनि यो खोजलाई अहिले नै पूर्ण निष्कर्षको रूपमा नलिन अनुरोध गरिरहेका छन्। अनुसन्धान टोलीका प्रमुख, प्रोफेसर निकु मधुसूदन भन्छन्, “हामीले केही रोचक रसायनिक संरचनाहरू पत्ता लगाएका छौं, तर जीवनको प्रमाण भनेर निष्कर्ष निकाल्न अझ धेरै डेटा आवश्यक छ।”
स्वतन्त्र खगोलविद्हरूले पनि यो खोज उत्साहजनक भए तापनि पुष्टि हुन अझै समय लाग्ने बताइरहेका छन्। उनीहरूका अनुसार अन्य गैर-जैविक प्रक्रियाले पनि यस्ता अणुहरू उत्पन्न गर्न सक्ने सम्भावना रहन्छ।
K2-18b के हो?
K2-18b एक "Hycean" ग्रह हो — अर्थात्, यस्तो ग्रह जुन जलयुक्त वायुमण्डल र तरल पानीयुक्त सतह भएको हुनसक्छ। यो ग्रह पृथ्वीभन्दा झन्डै ८.६ गुणा ठूलो छ र हाम्रो सौर्यमण्डलभन्दा १२० प्रकाशवर्ष टाढा रहेको Leo तारामण्डलमा अवस्थित छ। यसको आफ्नो तारा (K2-18) को वरिपरि रहेको वासयोग्य क्षेत्र (habitable zone) मा परेका कारण यहाँ जीवन टिक्न सक्ने अनुमान गरिएको छ।
अब के हुन्छ?
अब वैज्ञानिकहरूले अझ विस्तृत स्पेक्ट्रोस्कोपिक डेटा सङ्कलन गर्दै छन्। NASA र ESA (European Space Agency) का सहयोगमा आगामी वर्षहरूमा यस ग्रहको वातावरणको थप अध्ययन गरिनेछ, जसबाट सम्भावित जैविक गतिविधिका बारेमा अझ स्पष्टता आउने अपेक्षा गरिएको छ।
यदि यो प्रमाण पुष्टि भयो भने, यो मानव इतिहासमा पृथ्वीबाहिर जीवनको प्रमाण भेटिएको पहिलो पक्का घटना हुनेछ जसले न केवल विज्ञान, तर मानव सभ्यताको सोचाइमा नै ठूलो क्रान्ति ल्याउनेछ।
-1745656903.jpeg)
