काठमाडौं– वैदेशिक रोजगारीका लागि विदेश जाने कामदारलाई रोजगारदातासँग मिलेर एउटा म्यानपावर कम्पनीले कतिसम्म दुःख र यातना दिन्छ भन्ने दृष्टान्त बनेको छ, थ्री ब्रदर्स ह्युमन रिसोर्स प्रालि । उक्त म्यानपावरले एक वर्षअघि रोजगारीका लागि कतार पठाएका कामदारलाई सामान्य मानवीय व्यवहारसमेत नगरी रोजगारदाता कम्पनीसँग मिलेर उनीहरुलाई पारिश्रमिक (तलब) दिलाउनुको साटो जेल पठाएको रहस्य खुलेको छ ।
काठमाडौंको बत्तीसपुतलीमा रहेको थ्री ब्रदर्स म्यानपावरले कतारको रजान हस्पिटालिटी सर्भिस एण्ड क्लिनिङ (सफाइ) कम्पनीमा क्लिनिङसम्बन्धी काम गर्न भनी एक वर्षअघि नेपालबाट कामदार पठाएको थियो । मासिक तलब एक हजार कतारी रियाल, खाना खर्च ३०० रियाल र बस्ने सुविधा कम्पनीले निःशुल्क उपलब्ध गराउने करार सम्झौता गरी नुवाकोटका कोशिस लामासहित छ जनालाई कतार उडाएको म्यानपावरले अन्ततः उनीहरुको सपना पनि उडाइदियो । सम्झौता अनुसार कामदारले न काम पाए, न तलब सुविधा नै । उनीहरुले पाएको भनेको जेल सजाय, मानसिक तनाव, आर्थिक क्षति र कठोर सर्तसहितको स्वदेश फिर्ती ।
काम गर्न कतार पुगेका कामदारले उक्त क्लिनिङ कम्पनी आफैंले रोजगारी दिने नभई कामदार सप्लाइ गर्ने कम्पनी रहेको बताए । उनीहरुका अनुसार उक्त कम्पनीले कतारभित्र ठेक्कामा कामदार बिक्री गर्ने र कामदारको तलब सेवा सुविधा आफ्नो कम्पनीमार्फत दिने रहेछ । सप्लाइ कम्पनीले आफैं रोजगारी दिने नभई अन्य कम्पनीलाई कामदार आपूर्ति गर्ने गर्दछ । पीडित कामदारहरु आफूले खेपेको दुःख, हैरानी र जेल सजायको कारण यतिखेर म्यानपावरलाई कारबाही र क्षतिपूर्तिको माग राख्दै वैदेशिक रोजगार विभाग धाइरहेका छन् । पीडितहरुको भनाइमा म्यानपावर कम्पनीले कामदारको भलाइ तथा उद्धार गर्नुभन्दा पनि रोजगारदातासँग मिलेर तलबलगायतका सेवासुविधाबाट वञ्चित गर्ने र पुनः कतार जानै नपाउने अवस्था सिर्जना गराई अन्याय गरेको छ ।
यसरी पुर्याइयो कामदारलाई जेलसम्म
स्वदेश फर्किएका कामदारहरुले बताएअनुसार कम्पनीमा क्लिनिङको कामबाहेक अरु काम गर्नु नपर्ने, तलब प्रतिमहिना एक हजार रियाल र खानाबापत ३०० रियाल पाइने, बस्ने व्यवस्था निःशुल्क हुने भन्दै म्यानपावरले प्रतिव्यक्ति एक लाख ५० हजार रुपैयाँ लिएर कतार पठाएको थियो । सोहीअनुरुप कामदार र रोजगारदाता कम्पनीबीच करार सम्झौतासमेत भयो । श्रम स्वीकृति लिएर रोजगारीका लागि कतार पुगेका उनीहरुलाई सम्झौता अनुसारको काममा नलगाई पाँच महिनासम्म होटलमा वेटरको काम गर्न लगाइयो । त्यसपश्चात कन्ट्रक्सनको काममा लगाइयो ।
सुरुको पाँच महिनासम्म सम्झौता अनुसारको तलब पाए पनि त्यसपछि तलब नदिई कामदारलाई दुःख हैरानी दिन सुरु भयो । कम्पनीसँग तलब माग्दा दिन्छु भने पनि विनातलब भोकभोकै काम गर्नुपर्ने अवस्था आयो । कम्पनीले तलब दिन्छु भन्दै टार्दै गएपछि कामदारले नेपालस्थित थ्री ब्रदर्स म्यानपावरका सञ्चालक बुद्धिराज तिमल्सिना र एजेण्टलाई बारम्बार विदेशमा तलब नपाउँदा खाना खानसमेत समस्या भएकोले तलब दिलाइदिन पटक–पटक अनुरोध गर्दा कुनै सुनुवाइ हुन सकेन । साह्रै समस्या परेपछि कामदारहरुले कतारको लेबर कोर्ट (श्रम अदालत)मा गई तलब र नेपाल फर्किन प्लेन टिकटको माग गरी उजुरी गरे ।
अदालतले १५ सेप्टेम्बर २०२३ मा सूचना गरी १६ सेप्टेम्बर २०२३ मा कम्पनी मालिक र कामदार दुवै पक्षलाई उपस्थित हुन सूचित गर्यो । कामदारहरुले अदालतमा गई उजुरी गरेको थाहा पाएपछि कतारको रोजगारदाता कम्पनीको मालिक र नेपालबाट म्यानपावरका सञ्चालकले कामदारहरुलाई ‘लेबर कोर्टमा नजानू, तलब बैंक खातामा हालिदिन्छौं’ भन्ने आश्वसन दिए । सोहीअनुरुप कम्पनी मालिकले बैंक खातामा तलब हालिदिएको जानकारी दिए । तलब निकाल्न कम्पनीबाट कामदारहरु बैंकतर्फ जाँदै गर्दा कम्पनीबाट भागेको भन्ने बहाना बनाई मालिकले प्रहरी बोलाई पक्राउ गर्न लगाएर जेलमा पुर्याए । प्रहरीको कब्जामा परेपछि अदालतले बोलाएको छलफलमा जान पाएनन् ।
रोजगारीका लागि गएकाहरु थुनामा परेका खबर पाएपछि आफन्तले उनीहरुको उद्धार तथा राहतका लागि सम्बन्धित निकायमा उजुरी गरे । कतारस्थित नेपाली राजदूतावासको समन्वयमा स्वदेश फर्किन पाएको पीडितमध्येका एकले बताए । ‘कतारस्थित नेपाली दूतावासको पहलमा कतार प्रहरीले हामीलाई हिरासत मुक्त गर्दै पुनः कतार फर्कन नपाउनेगरी प्लेन टिकट काटेर नेपाल पठाइदियो,’ उनले भने, ‘हामीले काम गरेको तलब त परै जाओस् त्यहाँ बस्दाको आफ्नो सामान र लगेजसमेत ल्याउन पाइएन ।’
स्वदेश फर्किएपछि पीडितहरुले वैदेशिक रोजगार विभागमा म्यानपावरमाथि कारबाही गर्नुपर्ने माग राख्दै तलब र क्षतिपूर्ति दिलाइदिन आग्रहसहित उजुरी गरेको बताएका छन् । विभागले पीडितहरुको गुनासो र उजुरीको आधारमा आवश्यक अनुसन्धान भइरहेको जनाएको छ । म्यानपावर दोषी देखिए वैदेशिक रोजगार ऐन, २०६४ अन्तर्गत कारबाहीको प्रक्रिया अघि बढाइने विभागका एक अधिकारीले बताए ।
