काठमाडौं- साउदी अरेबियाको निर्माण र आपूर्ति कम्पनी सेन्दान इन्टरनेसनलले सयौं आप्रवासी श्रमिकले आठ महिनादेखि तलब नदिएको खुलेको छ । मानवअधिकार वाचले बुधबार सार्वजनिक गरेको अध्ययनअनुसार नेपाल, भारत र बंगलादेशका कामदारले तलब नपाएका हुन् । उक्त कम्पनीमा सरकारी तेल कम्पनी अरामको परियोजनामा काम गर्ने कामदारहरु रहेका जनाइएको छ ।
कामदारहरु मसिक तलब नआउने, कागजातविहीन हुनुपर्ने र आफ्नै खर्चमा घर फर्कनबाहेक विकल्प नभएर पाउने सुविधाहरू छोडेर हिँड्न बाध्य भएको वाचले जनाएको छ । साउदी अरेबियामा २०३४ मा हुने फिफा विश्वकपअन्तर्गत ११ वटा नयाँ रंगशालाहरु निर्माण हुँदै छन् । विशाल परियोजनाहरु तयार हुँदै गर्दा यी दुव्र्यवहारका घटना आएका हुन् । अरामको फिफाको प्रमुख विश्वव्यापी साझेदार हो । मध्यपूर्वका मानवअधिकार उपनिर्देशक माइकल पेजले साउदी अरबमा आप्रवासी श्रमिकहरूका लागि प्रभावकारी सुरक्षा नहुँदासम्म फिफा र अन्य कम्पनीहरूमाथि साउदीमा श्रम शोषण गरेको दाग लाग्ने चेतावनी दिएका छन् ।
गत जुन र अगस्टमा वाचले उक्त तीन देशका १४ आप्रवासी श्रमिकसँग कुरा गर्दा आठ महिनासम्म तलब नपाएका कारण मार्चमा काम गर्न रोकेको बताएका थिए । नेपाल र भारतका मिडियाका रिपोर्टहरूका आधारमा कम्तीमा ८५० श्रमिकले महिनौं तलब नपाएका बुझिएको वाचको ठहर छ । वास्तविक संख्या अझै बढी हुन सक्ने जनाइएको छ । मिडिया रिपोर्टहरूले सेन्दानले डिसेम्बर २०२४ मा काम रोकेको देखाए पनि अन्तरवार्ता गरिएका श्रमिकहरूले भने मार्च २०२५ सम्म काम जारी राखेको बताएका छन् । सेन्दानले वाचले पठाएको पत्रको पनि कुनै जवाफ नदिएको बताइएको छ । सेन्दानले काम रोकेको अवस्थामा श्रमिकहरुको पारिश्रमिक तथा अन्य क्षतिपूर्ति उपलब्ध गराउने जिम्मा अरामकोको हुने भए पनि अरामको यस विषयमा केही नबोेलेको जनाइएको छ । वाचले साउदी अरबको मानव संसाधन र सामाजिक विकास मन्त्रालयलाई पत्र लेखेपछि मन्त्रालयले समस्याको पहिचान गरेको र कम्पनी, प्रभावित कामदार र दूतावाससँग समन्वय गरेर उनीहरुको बाँकी रकम फिर्ता गर्ने जनाइए पनि कति जनाले तलब पाए भन्ने वाचको पत्रको कुनै प्रतिक्रिया नदिइएको जनाइएको छ । त्यहाँको सरकारी बिमा कम्पनी अल–इत्याहदले यस्ता श्रमिकहरुलाई क्षतिपूर्ति दिँदै आएको छ । यद्यपि, प्रभावित कामदारहरूको धेरैले दाबीदर्ता नगरेको जनाइएको छ । साथै, अल–इत्याहदले पनि क्षतिपूर्तिको प्रक्रियाबारेमा सोधिएको प्रश्नमा जवाफ नदिएको वाचले उल्लेख गरेको छ ।
वाचले कामदारहरुसँग गरिएको कुराकानीअनुसार कम्पनीले दिएको खाना खानै नसकिने र अपर्याप्त थियो । एक नेपाली कामदारले भात र दालमात्र दिने गरेको बताएका छन् । उनले आफूहरुसँग दाँत माझ्ने मञ्जन र नुहाउन स्याम्पुसमेत नभएको वाचसँग बताएका छन् । कामदारहरुले स्वदेशमा आफ्ना परिवारले जाँदा लागेको ऋण तिर्न संघर्ष गरिरहेको पीडा पोखेका छन् । कुराकानीका क्रममा भारतीय श्रमिकले आफूलाई घरबाट पैसा पठाइरहेको बताएका थिए । केही श्रमिकहरूले आफू समातिने त्रास हुँदाहुँदै पनि विरोध जनाउँदै सामाजिक मिडियामार्फत बोलेको रिपोर्टमा भनिएको छ । विरोध नगरेका श्रमिकहरु जोखिम मोल्दै अनुमतिविनै अर्को कम्पनीका काम गर्न गएका छन् । यदि उनीहरु पक्राउ परे फर्काइने डर हुन्छ । वाचले आप्रवासी श्रमिकहरुको ज्याला ठगी साउदीको प्रमुख समस्याको रुपमा रहेको जनाएको छ । पीडितहरूले प्रायः कानुनअनुसारको पाउनपर्ने ज्याला नतिर्ने गरेको ररकम प्राप्त गर्न पनि लामो समय लाग्ने गरेको जनाएको छ । साउदी अरबले अक्टोबर २०२४ मा व्यक्तिगत प्रतिष्ठानका आप्रवासी कामदारहरूका लागि तलब बिमा सेवाको सुरुआत गरे पनि यो प्रभावहीन भएको वाचको ठहर छ । यसमा कामदारहरूले कम्तीमा छ महिना तलब नपाएको खण्डमा र ८० प्रतिशत कामदार पनि त्यस्तै समस्यामा भएको अवस्थामामात्रै दावी पेस गर्न सक्छन् । अधिकांश ज्याला ठगीका घटनालाई यो प्रावधनले सम्बोधन नगर्ने जनाइएको छ ।
गत अगस्टमा ११ श्रमिकमध्ये आठ जनाले स्वदेश फर्काइने डरले बिमा सेवाका लागि आवेदन दिएका थिएनन् । दाबी पेस गर्ने तीन जना श्रमिकले अझै प्रतिक्रिया पर्खिरहेको जनाइएको छ । विरोध गर्न सहास गर्नेहरुको अवस्था त यस्तो छ भने विरोध गर्ने आँट नगर्नेहरुले यो भन्दा खराब दुव्र्यवहारको सामना गरिरहेको उपनिर्देशक पेजले बताएका छन् ।
