कुनै एक व्यक्तिका आदर्श पात्रहरु धेरै हुन सक्छन् तर तीमध्ये कति जनाको नाममा उसले पुरस्कार वा छात्रवृत्ति स्थापना गर्लान् ? यो प्रश्नको जवाफ खोज्ने हो भने प्रायः एक जनाले एक वा दुई जनासम्मलाई आदर्श मानेर पुरस्कार/छात्रवृत्ति स्थापना गरिएको सुनिन्छ, देखिन्छ ।
तर, भक्तपुर सुडोलका समाजसेवी प्रेमराज बासुकलाले एकसाथ २५ जनाको नाममा छात्रवृत्ति स्थापना गरेर नौलो अभियान सुरु गरेका छन् । उनले भक्तपुरकै ताथलीस्थित देवी माध्यमिक विद्यालयमा उक्त छात्रवृद्धि स्थापना गरेका हुन् । त्यतिमात्र होइन, आफ्नो जीवनकालभर आफूलाई जो जसले प्रभावित गरिरहन्छ, उनैको नाममा पुरस्कार वा छात्रवृत्ति राख्दै जाने पनि घोषणा गरेका छन् ।
आफूले पढ्न नपाए पनि आफ्ना दाजु स्वर्गीय आशाकाजी बासुकलालगायतका शिक्षासेवीहरुको अथक प्रयासले स्थापित देवी माविको श्रीवृद्धिमा आफ्नो सक्दो योगदान रहने भन्दै समाजसेवी प्रेमराजले विभिन्न क्षेत्रका २५ जना राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिय व्यक्तिŒवहरुको नाममा छात्रवृत्ति घोषणा गरेका हुन् । वि.सं. २०२५ मंसिरमा स्थापित देवी मावि शिक्षासेवी बुद्धिकुमार गोसाई, स्व.आशाकाजी बासुकला, वर्तमान विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष कृष्णराम बासुकला र स्थानीय गुठीयारहरुको प्रयासमा खडा भएको थियो ।
सोही गुणलाई स्मरण गर्दै समाजसेवी प्रेमराज बासुकलामा श्रद्धाचित्त उत्पन्न भएपछि उनीहरुको नाममा छात्रवृत्ति राखिदिएका हुन् । बाजे नन्दलाल बासुकलाको ‘विवाह, ब्रतबन्ध गर्न, भोज खान, गाडी, मोटरसाइकल किन्नका लागि घर जग्गा बेच्नु हुँदैन । खेती किसानीको फसललाई व्यापारमा लगाएर, काम गरेर आएको पैसामात्र चलाउनुपर्छ’ भन्ने अर्तीलाई आत्मसात् गरेको उनी बताउँछन् । यही दाजु र बाजेले दिएको आदर्शको आधारमा तत्कालीन दुर्गम भक्तपुर ताथली गाउँबाट रत्नपार्कमा आई व्यापारबाट कमाए, प्रेमराजले । मैले सस्तोमा सडक छेउ सेन्टरमा घर जग्गा किनेर पसल चलाए । ट्याक्सी, गाडी किने र चलाउन लगाए । गर्दागर्दै कमाएको आम्दानीबाट केही रकम छुट्याएर सीप, शिक्षाको प्रवद्र्धनका लागि प्रोत्साहित गर्दै आइरहेका छछन्, प्रेमराज ।
विद्यालयको ५६औं वर्षगाँठको अवसरमा हालै उनले विभिन्न क्षेत्रका राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिय व्यक्तित्वका नाममा छात्रवृत्ति कोष घोषणा गरेका हुन् । आफ्नै कमाईको पैसाले विश्वका आधा संसार घुमिसकेको दाबी गर्दै प्रेमराज भन्छन्– मलाई लाग्यो, नेपाल एकीकरणका सम्वाहक राजा पृथ्वीनारायण शाहले स–साना टुक्रे राजा रजौटालाई एक नबनाएको भए आज हामी नेपाली भन्न पाउँदैन थियौं । अनि नेपाली सिमाना जंगेपिलर खडा गर्ने जंगबहादुर राणा र किसानलाई ‘जसको जोत, उसको पोत’को अधिकार दिई जग्गाको मालिक बनाउने व्यक्तित्व राजा महेन्द्रका साथ आफू शिक्षामन्त्री हुँदा सर्वप्रथम नेपालमा कक्षा ३ सम्म शिक्षा निःशुल्क गर्ने महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको नाममा जनही ११ हजार रुपैयाँको छात्रवृत्ति कोष घोषणा गरेँ । स्कुल स्थापनामा स्वीकृति दिएर योगदान पुर्याउने तत्कालीन जिल्ला शिक्षा अधिकारी पूर्णबहादुर खत्री, आफ्नै हजुरआमा आशामाया लावाजु, मामा हरिभक्त लावाजुलगायतको सम्मानमा जनही ११ हजार रुपैयाँको कोष घोषणा भएको थियो ।
त्यसैगरी उनले फूपू विकुमाया ह्योगु, केशरीमाया वासुकला लवजु, कान्छी बासुकलाको नाममा पनि कोष घोषणा गर्दा विद्यालय निर्माण कार्यमा ढिस्कोमा पुरिएर सहादत प्राप्त गरेका दाजुद्वय सोही स्कुलका शिक्षक कृष्ण वासुकला र विद्यार्थी संघर्ष बासुकलाको नाममा पनि जनही ११ हजार रुपैयाँ राखिदिए । यसअघि पनि पुख्र्यौली जग्गा नबेचौं अभियानका अभियन्ता प्रेमराजले आफ्नो औकातले भ्याएसम्म भन्दै पिता गोपिलाल वासुकला र मामा शेरबहादुर लावाजुको नाममा जनही ५१–५१ हजार रुपैयाँको विद्यालय कोष घोषणा गरिसकेका थिए ।
जीवनकालभरि नै आफ्नो मनले देखेका विश्वमा प्रभाव छोड्न सफल व्यक्तित्वहरुका नाममा कोष थप्दै जाने प्रतिबद्धता डोहोर्याए । यिनीहरुमध्ये मनले खाएका विश्वविख्यात् अमेरिकी प्रथम राष्ट्रपति जोन अफ केनेडी, भारत स्वतन्त्रताका पिता महात्मा गान्धी, चिनियाँ कम्युनिस्ट नेता माओत्सेतुङको नाममा पनि जनही ११ हजार रुपैयाँको कोष थपिदिएका थिए । आफ्नै बाजेका दाजुभाइ काकाबाजे महन्तनारायण बासुकला, पुनलाल बासुकला, आफ्नो जीवनमा सबैभन्दा पहिलो जुत्ता सिलाइदिने व्यक्तित्व जुनेली सार्की, लुगा सिलाइदिने कान्छा दमाई र शिक्षा गुरु कृष्णलाल दर्शनधारीका नाममा पनि जनही ११ हजार रुपैयाँको विद्यालय कोष खडा गराइदिएका थिए ।
देवी माध्यमिक विद्यालयको बुधबार ५६औं वर्षगाँठ समारोहको अवसरमा प्रेमराज बासुकलाले पुरस्कार छात्रवृत्ति घोषणा गरिरहँदा लाग्थ्यो– मान्छेहरु एक/दुई जनाबाट मात्र होइन कि थुप्रै जनाबाट प्रभावित हुने रहेछन् ।समाजसेवी प्रेमराजको विचारमा एकै व्यक्ति वा विचार सिद्धान्त कसैका लागि आदर्श त कसैका लागि विरोध र प्रतिवाद भइदिन्छ तर मलाई के लाग्छ भने त्यो व्यक्तिभित्र केही न केही छ र त त्यसको समर्थन र विरोध भइरहेको हुन्छ । मूल कुरा कुनै व्यक्तिले हाम्रो जीवनमा सकारात्मक प्रभाव पारेको छ भने उनको नाममा कोष घोषणा हुनैपर्छ भन्ने प्रेमराजको तर्क छ । समाजसेवी बासुकला यसरी विभिन्न व्यक्तित्वहरुको नाममा कोष घोषणा गर्ने क्रममा मैले नेपाल मजदुर किसान पार्टीका अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्छेको नाममा पनि पुरस्कार छात्रवृत्ति घोषणा गर्ने बताएका छन् ।
अब पुख्र्यौली जमिन नबेच्ने, कृषिलाई व्यावसायिक बनाउने अभियानबाट देशलाई सम्पन्न बनाउनुपर्ने प्रेमराज बताउँछन् । कृषिप्रधान देश नेपालको एउटै मात्र लक्ष्य हुनुपर्दछ, जनतालाई ऐलानी वा सरकारी जग्गामा खेती किसानी गर्न प्रोत्साहित गर्ने र देशभित्र उत्पादित कृषिलाई विदेशसम्म पुर्याउने अभियानमा लाग्ने र लगाउने । त्यस्ता महान किसान र असल व्यापारीका नाममा पनि पुरस्कार छात्रवृत्ति घोषणा गर्दै जाने उनको भनाइ छ । आफूले पढ्न नपाए पनि सबैलाई पढ्नुपर्ने रहेछ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न पनि विद्यालयबाटै पुरस्कार/छात्रवृत्ति राख्दै जाने सोच बनाएको प्रेमराजले प्रस्ट पारे ।
