सेफ नारायण थपलियालाई नेपाली रैथाने खाना सामान्य होटल रेस्टुरेन्टदेखि फाइभस्टार होटलसम्म हुनुपर्छ लाग्छ । सामान्य भाडा माझ्ने कामबाट होटल लाइनमा प्रवेश गरेका थपलियाले देश तथा विदेशका थुप्रै फाइभस्टार होटलमा सेफ र चिफ सेफको रूपमा काम गरे तर नेपाली खाना होटलको मेनुमा समावेश भएको पाएनन् । उनी भन्छन्, ‘नेपालको खाना कुनै पनि हिसाबले कमसल छैन । नेपालका सयौँ मौलिक खानाहरू छन् तर हाम्रै स्थानीय होटलको मेनुमा यहाँको रैथाने खानाहरू समावेश छैन ।’
उनी यहाँको मेनुहरू देखेर अचम्म लागेको बताउँछन् । ‘आलु तारेर दिएको छ, फ्रेन्च फ्राई भन्नु परेको छ, मसरुम सुप भनेर बिरामीहरूलाई खुवाइएको छ,’ उनी भन्छन्, ‘किन त्यसो गर्नुप¥यो र तारेको आलु, दालको झोल वा खोलेफाँडे भनेर किन बेच्न नसकिने हो र ?’ नेपालका रैथाने खानाहरूलाई विदेशी खानाहरूले विस्थापित गर्दै लगेको र रैथाने नामहरू पनि हराउँदै गएकोप्रति उनी चिन्ता व्यक्त गर्छन् ।
अहिले भने सेफ थपलिया आफैँ नेपालका रैथाने खानाहरूको उजागर गर्न र प्रवद्र्धन गर्न लागि परेका छन् । जब सेफ थपलिया पछिल्लो समय एस स्कुल अफ टुरिजम एन्ड होटल म्यानेजमेन्टमा निर्देशकको रूपमा आबद्ध भए ग्यास्टोनोमीको बारेमा उनलाई चासो बढ्यो । उनका अनुसार ग्यास्टोनोमी त्यस्तो विषय हो, जसले रैथाने खाना र संस्कृतिको अध्ययन गर्छ । विद्यार्थीहरूलाई सिकाउने क्रममा उनलाई आफै“ले नेपालको रैथाने खाना र संस्कृतिको उजागर गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो । र, २०२० मा ग्यास्टोनोमी अफ नेपाल नामक एक संस्था नै खडा गरेर नेपालको रैथाने खानाहरूको अध्यन–अनुसन्धान कार्यमा सेफ थपलिया लागेका छन् । ग्यास्टोनोमी अफ नेपालको संस्थापक अध्यक्षसमेत उनी आफैँ हुन् ।
‘नेपाल बहुजातीय र बहुसांस्कृतिक देश हो यहाँका विभिन्न जाति समुदायको छुट्टाछुट्टै खानपिन र संस्कृति छ । खाना र संस्कृतिमा नेपालमा विविधता छ,’ थपलिया भन्छन्, ‘ग्यास्टोनोमी भनेको यस्तै रैथाने खानपिन र संस्कृतिको अध्ययन हो ।’ रैथाने बाली र मसलाको प्रयोग गरी परिकार बनाउने र आफ्नै मौलिक परम्पराअनुसार पस्किने विषय नै ग्यास्टोनोमीले अध्ययन गर्ने उनको कुरा छ ।
नेपालको रैथाने खाना र संस्कृतिलाई जोडेर ग्यास्टोनोमी फुड टुरिज्ममार्फत नेपालको ग्रामीण विकासमा समेत दिगोपन ल्याउन सकिने उनी बताउँछन् । जसमार्फत एकसाथ नेपालको मौलिक सस्ंकृति र खानाको परिकारको संरक्षण हुने उनको भनाइ छ ।
नेपालमा ग्यास्ट्रोनोमी पर्यटनको राम्रो सम्भावना भएको उनी औँल्याउछन् । उनी भन्छन, ‘क्षेत्रगत रूपमा हाम्रो खानपिन र संस्कारमा फरकपन छ, सत्कारको आ–आफ्नै शैली छ । यसले आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक तानेर ग्रामीण पर्यटन विकासमा टेवा पु¥याउँछ ।’
सेफ नारायण थपलिया नेपालको खानाको मौलिक परिकारहरूको उजागर गर्ने अभियानमा मात्र छैनन्, देश तथा विदेशको फाइभस्टार होटलहरूमा यहा“का रैथाने खानाहरूलाई स्थापति गर्ने अभियानमा पनि छन् । उनी भन्छन्, ‘नेपाल मात्र होइन, विदेशका फाइभस्टार होटलका मेनु तथा कोर्समा नेपालका रैथाने खानाहरू पाउनु पर्छ ।’ देश तथा विदेशका दर्जनौँ होटल रेस्टुरेन्टमा कार्यरत रहँदा नेपालका रैथाने खानाहरू आफूले नपाएको उनको अनुभव छ ।
उनी आफैँ भने फ्रेन्च खानामा विशेषज्ञता राख्छन् । होटलहरूमा फ्रेन्च खाना नै बनाएको र विभिन्न ट्रेनिङ सेन्टर र कलेजहरूमा यसकै बारेमा सिकाएको उनले बताए । आफ्नो करियरको बढिजसो समय विदेशमै बिताएका उनी नेपाल फर्केर एस स्कुल अफ टुरिजम एन्ड होटल म्यानेजमेन्टमा फुड इन्स्ट्रक्चरको रूपमा संलग्न भएपछि भने नेपालकै रैथाने खानाका परिकारतिर आफ्नो ध्यान गएको उनी बताउछन् ।
मसाल्चीदेखि मास्टर सेफसम्म
नुवाकोटको लिखु गाउँपालिका–६ मा सामान्य परिवारमा जन्मेका नारायण थपलिया सुरुमा मसाल्ची (भाडा माझ्ने कामदार) को रूपमा होटल क्षेत्रमा प्रवेश गरेका थिए । मसाल्चीबाट क्लब हिमालय, नगरकोटमा आफ्नो करियर सुरु गरेका उनले त्यहाँ पाँच बर्ष बिताए । थपलिया होटल क्षेत्रमै जम्दै गएर सेफ, हेड सेफ मात्र भएनन्, मास्टर सेफसम्म भए । उनले विश्वविद्यायलयमा सम्बन्धित विषयमा लेक्चरसमेत दिए । उनले युनिभर्सिटी कलेज अफ द क्यमनमा लेक्चरर गरेका छन् । उनको औपचारिक अध्ययन भनेको एस.एल.सी. मात्र हो । सेफ थपलियाले होटल र हस्पिटालिटी क्षेत्रमा औपचारिक अध्ययन नगरे तापनि थुप्रै अनौपचारिक तालिम लिएका छन् । उनी वल्र्ड मास्टर सेफ सोसाइटीबाट सर्टिफाइड मास्टरसेफसमेत हुन् । होटल क्षेत्रमा थपलियाले २४ बिताइसकेका छन् । २४ वर्ष लामो आफ्नो करियरमा थपलियाले देशमा १२ वर्ष र केमन आइल्यान्डमा ७ वर्ष र दुबईमा ५ वर्ष गरेर विदेशमा १२ वर्ष काम गरे । यतिन्जेल उनले नेपालका तीन होटल तथा विदेशका पाँच होटल र तीन रेस्टुरेन्टमा काम गर्न भ्याए । यही अवधिमा नेपालका तीनवटा इन्स्टिच्युट्मा कुकिङ सम्बन्धी ट्रेनिङ गराए भने केमनको युनिभर्सिटीमा लेक्चरर पनि गरे ।
अहिले उनै मसाल्ची थपलिया मास्टर सेफ हु“दै ग्यास्ट्रोनोमी एसोसियन अफ नेपाल स्थापना गरेर नेपालका रैथाने खानाका परिकारहरूको उजागर र प्रवद्र्धन गर्न लागिपरेका छन् । उनी बेस्ट अफ ग्यास्ट्रोनोमी २०२० का नेपालका लागि एम्बासेडरसमेत हुन् ।
प्रस्तुतिः देव बाहिङ राई
