काठमाडौं- गत भदौ २३ र २४ गतेको जेन–जी आन्दोलनका क्रममा भएको तोडफोड र आगजनी तथा जेलबाट कैदीबन्दी भागेको घटनालाई लिएर विभिन्न मुलुकले नेपाली नागरिकलाई भिसामा कडाइ गरेसँगै वैदेशिक रोजगार क्षेत्र प्रभावित हुने चिन्ता बढेको छ ।
विशेषगरी धेरै कामदार लगिरहेका खाडी मुलुकहरुले भिसामा कडाइ गर्दा सरोकारवालाहरु चिन्तित बनेका हुन् ।
संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई)ले भिजिट तथा वर्किङ भिसा बन्द गरेसँगै त्यहाँ जाने तयारीमा रहेका कामदारहरु र युएईमा कामदार पठाउँदै आएका म्यानपावर कम्पनीहरु प्रभावित बनेका छन् । यता साउदी अरेबियाले पनि श्रमिक लैजाने प्रक्रियामा कडाइ गरेको व्यवसायीहरुे बताएका छन् । गत सेप्टेम्बर १५ बाट युएईले भिजिट भिसा बन्द गरेलगतै वर्किङ भिसा पनि बन्द गरेको थियो । युएईले सुरुआत गरेसँगै साउदीले पनि कडाइ गर्न थालेको आशंका व्यवसायहरुले गरेका छन् ।
नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका तृतीय उपाध्यक्ष तथा साउदी संयोजक बैकुण्ठ पौडेल वैभव करिब दुई सातादेखि साउदीको भिसा नलागेको बताउँछन् । यद्यपि, यस बीचमा विभिन्न कारणले बिदा बढी परेकाले के भएको हो भन्ने यकीन गर्नसक्ने अवस्था नभएको उनले बताए ।
‘साउदी भिसाका लागि पेस गरिएको पासपोर्ट ‘होल्ड’ भइरहेको छ । एप्लाइ गरेकाहरूको पनि विगत दुई हप्तादेखि भिसा लागिरहेको छैन । साउदीमा पुलिस रिपोर्टसहित जाने भएकाले बन्द नै चाहिँ गर्दैन कि भन्ने हो,’ पौडेलले भने, ‘बीचमा यता आन्दोलन भयो, उता पनि नेसनल डेलगायत बिदाहरु परिरहे । कडाइ गरेजस्तो त बुझिन्छ । तर खास कुराचाहिँ बुधबार दूतावास खुलेपछि थाहा हुन्छ ।’
आन्दोलनका कारण कैदीहरु जेल तोडेर भागेका कारण सुरक्षाको विषयलाई ध्यानमा राख्दै युएईले भिसा रोकेको बताइएको छ । यस विषयमा आधिकारिक जानकारी भने आएको छैन । युएईले भिसा रोकेसँगै मलेसिया र कतारले पनि कडाइ गर्न थालेको बताइएको छ । तर, मलेसियामा कामदार पठाउँदै आएका व्यवसायी दीपक हालसम्म मलेसियाले भिसा दिइरहेको बताउँछन् । नेपाल लोकतान्त्रिक वैदेशिक रोजगार व्यवसायी एसोसिएसनका अध्यक्षसमेत रहेका थापाले मलेसियाको भिसा प्रक्रियामा कुनै फेरबदल नदेखिएकोले हल्लाको भरमा त्रसित नहुन आग्रह गरे ।
‘मलेसियाको मेडिकल सोमबार पनि गराएँ । भिसा एप्लाई पनि भएको छ । एप्रुभल पनि निस्किएकै छ । आजको दिनसम्म सबै काम गर्न मिलेको छ । केही परिवर्तन आएको छैन । उताबाट कुनै सूचना पनि निस्किएको छैन । यस्तो खबरलाई कसरी आधिकारिक भन्ने ?,’ उनले प्रश्न गरे । युएईबाहेकका मुलुकको भिसा ननिस्किएको भनेर कुनै व्यवसायीबाट नसुनेको उनले बताए ।
कतारमा कामदार पठाउँदै आएका व्यवसायीहरुले भिसा निरन्तर प्राप्त भइरहेको बताए । कतारको भिसा प्रणाली केही सुस्त भएर भिसा प्रिन्ट हुन ढिलाइ भए पनि कामदार लैजान रोक नलगाएको उनको भनाइ छ । उनका अनुसार सोमबार पनि कतारको भिसा स्वीकृत भएको छ ।
‘रोजगारदाता मुलुकलाई सरकारले विश्वास दिलाउनुपर्छ’
श्रमविद् रामेश्वर नेपाल जेन–जी आन्दोलनपछि नेपालीलाई हेर्ने दृष्टिकोण बदलिएको बताउँछन् । आन्दोलनअघि नेपालीहरु इमान्दार र सहनशील छन् भन्ने छवि भए पनि उक्त घटनापछि ध्वंसात्मक पनि रहेछन् भन्ने सन्देश पुगेको उनले बताए । यस्ता गतिविधिहरु देखेर विश्व श्रमबजार त्रसित हुनसक्ने र ‘ब्याकफायर’ हुनसक्ने उनको आकलन छ ।
यदि अन्य खाडी मुलुकले पनि युएईकै बाटो अवलम्बन गरे प्रत्येक वर्ष हाम्रो श्रमबजारमा आउने पाँच लाख बेरोजगार र विगतका पनि बेरोजगारलाई व्यवस्थापन गर्न कठिन हुने श्रमविद् नेपालको भनाइ छ । तथ्यांक हेर्दा युरोपको रोजगारी बढे पनि खाडीको माग नघटेकाले विभिन्न समस्या निम्त्याउन सक्ने उनले औंल्याए ।
‘लाखौंलाई खाडीले रोजगारी दिइरहेको छ । सबैभन्दा बढी श्रम स्वीकृति जहाँ हुन्छ त्यो ठाउँ नै बन्द भएपछि रोमानिया जाने दुई हजार, अन्य युरोपियन मुलुक जाने केही सयको कोटाले रोजगारीको मागलाई धान्न सक्दैन । यसले बेरोजगारीको आँधिबेहरी सिर्जना गर्छ । दोस्रो, नरोकिएको मुलुकमा मानव तस्करी र बेचबिखनका घटना बढ्छ,’ श्रमविद् नेपालले भने, ‘तेस्रो, लाखौं लाखको ढोका बन्द हुँदा खुला भएको ठाउँमा पठाउनका लागि रिक्र्युटरले श्रमिकसँग लिने शुल्क बढाउने भए, अनि दुव्र्यवहारका घटना पनि बढ्छ जस्तो लाग्छ ।’
यस्तो अवस्था आउन नदिन सरकारले विभिन्न भूमिका खेल्नुपर्ने उनको सुझाव छ । ‘सरकारले जेलबाट भागेकाहरुलाई तिम्रो देशमा आउन दिँदैनौ, उनीहरुलाई श्रम स्वीकृति नै दिँदैनौं भनेर विश्वास दिलाउनुपर्छ । अर्को, हामीलाई अप्ठ्यारो परेको बेलामा सहयोग चाहिएको बेलामा यस्तो नगरिदेऊ भनेर दरिलो कूटनीतिक पहल गर्नुपर्छ,’ श्रमविद् नेपालले भने, ‘तेस्रोमा, नयाँ गन्तव्यहरु खोजी गर्नुपर्छ ।’
