एपी- दक्षिण कोरियाका नयाँ राष्ट्रपति ली जे-म्युंगको नेतृत्वमा गठित सरकारले सन् २०२६ का लागि भविष्यमुखी तथा प्रविधिमैत्री विस्तारमुखी बजेट प्रस्ताव गरेको छ । उक्त बजेट कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) र अनुसन्धान तथा विकास क्षेत्रलाई प्राथमिकता दिने गरी तयार गरिएको हो ।
राष्ट्रपति लीले शुक्रबार मन्त्रिपरिषद्को बैठकको अध्यक्षता गर्दै आफ्नो सरकारको पहिलो पूर्ण वार्षिक बजेट स्वीकृत गरका छन् । जसअन्तर्गत सन् २०२६ का लागि कुल ७२८ ट्रिलियन वोन ९५२४.२ अर्ब अमेरिकी डलर) खर्च प्रस्ताव गरिएको छ । यो रकम अघिल्लो वर्षको तुलनामा ८.१ प्रतिशतले वृद्धि भएको हो । यदि यो बजेट कोरियाली संसदबाट पारित भयो भने, २०२६ को खर्च वृद्धिदर अघिल्ला वर्षहरूभन्दा धेरै हुनेछ । सन् २०२५ मा यो वृद्धिदर २।५ प्रतिशत, २०२४ मा २।८ प्रतिशत र २०२३ मा ५.१ प्रतिशत मात्र थियो ।
राष्ट्रपति लीले देशको दीर्घकालीन आर्थिक वृद्धिका लागि एआई, नवीकरणीय ऊर्जा, जैविक चिकित्सा, रक्षा उद्योग र आधुनिक उत्पादन प्रणालीजस्ता क्षेत्रमा लगानी विस्तार गर्नुपर्ने आवश्यकता औँल्याउँदै आएका छन् । यस क्रममा, सन् २०२६ का लागि अनुसन्धान तथा विकासको लागि ३५.३ ट्रिलियन वोन (२५।४ अर्ब डलर) छुट्याइएको छ, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा १९.३ प्रतिशतले बढी हो । यो वृद्धि दक्षिण कोरियाको आधुनिक इतिहासमै सबैभन्दा तीव्र मानिएको छ ।
‘अत्याधुनिक प्रविधिद्वारा प्रेरित नवप्रवर्तनशील अर्थतन्त्र’ निर्माण गर्ने उद्देश्यले ७२ ट्रिलियन वोन ९१.९ अर्ब डलर) बजेट छुट्याइएको छ, जुन गत वर्षको तुलनामा ४१ प्रतिशतले बढी हो । त्यसमध्ये, १०.१ ट्रिलियन वोन ९७.३ अर्ब डलर) शारीरिक एआईजस्तै एआई रोबोट, एआई सवारीसाधन, एआई जहाज, एआई चिप्स, एआई कारखाना र एआई घरेलु उपकरण विकासका लागि छुट्याइएको छ । बाँकी ४४.३ ट्रिलियन वोन ९३१.९ अर्ब डलर) भविष्यका विकास क्षेत्रमा प्रविधि विकास र लगानी कोष निर्माणमा प्रयोग गरिनेछ ।
राष्ट्रपति लीले अब दक्षिण कोरियालाई ‘तीव्र अनुयायी’ बाट ‘प्रथम प्रवर्तक’ रणनीतिमा रूपान्तरण गर्दै विश्वका शीर्ष तीन एआई शक्ति राष्ट्रहरूमा समावेश गर्ने अठोट व्यक्त गरे । ऊर्जा, उद्योग तथा मध्यम आकारका उद्यमहरूको लागि बजेट १४.७ प्रतिशतले बढाएर ३२.३ ट्रिलियन वोन ९२३.३ अर्ब डलर) पुर्याइएको छ, जसले अमेरिका–दक्षिण कोरिया भन्सार वार्तापछि उत्पन्न कार्यहरूको निरन्तरता र नवीकरणीय ऊर्जा रूपान्तरणलाई सहयोग पुर्याउनेछ । सन् २०२६ को लागि रक्षा खर्च ८.२ प्रतिशतले बढाएर ६६.३ ट्रिलियन वोन ९४७.७ अर्ब डलर) बनाइएको छ, भने स्वास्थ्य, सामाजिक सुरक्षा र रोजगारीको लागि छुट्याइएको बजेट पनि ८.२ प्रतिशतले वृद्धि भएर २६९.१ ट्रिलियन वोन ९१९३.८ अर्ब डलर) पुगेको छ । पर्यावरण तथा संस्कृति, खेलकुद र पर्यटनका लागि क्रमशः ७.७ र ८.८ प्रतिशत बजेट वृद्धिको प्रस्ताव गरिएको छ । कुल राजस्व (कर र गैरकर स्रोतहरूबाट) ६७४।२ ट्रिलियन वोन (४८५.५ अर्ब डलर) रहने अनुमान गरिएको छ, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा ३।५ प्रतिशतले बढी हो ।
सामाजिक सुरक्षा कोषलाई बाहिर राखेर अनुमान गरिएको वित्तीय घाटाको अनुपात सन् २०२६ मा देशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) को ४.० प्रतिशत पुग्नेछ, जुन यस वर्षको २.८ प्रतिशतभन्दा बढी हो । केन्द्रीय सरकारको ऋण–जीडीपी अनुपात यस वर्षको ४८.१ प्रतिशतबाट बढेर २०२६ मा ५१.६ प्रतिशत पुग्ने अनुमान गरिएको छ ।
