काठमाडौं– सुरक्षाका लागि बनाइएको घर पश्चिम नेपालको जाजरकोट र रुकुम पश्चिममा ‘काल’ बनेको छ । शनिबार राति गएको ६.४ म्याग्निच्युुटको भूूकम्पले घर भत्काउँदा १५७ जनाको ज्यान गयो । भूकम्पका कारण ३७५ जना घाइते भएका छन् ।
गृह मन्त्रालयका अनुसार मृतकमध्ये १०५ जना जाजरकोट र ५२ जना रुकुम पश्चिमका हुन् । ढुुंगा, माटो र काठले बनेका घर, गोठलगायतका संरचना भत्किएकाले अझै केही मानिस पुुरिएको अवस्थामा हुनसक्ने उद्धारकर्ताहरूलाई उदृत गर्दै कर्णाली प्रदेशका आन्तरिक मामिला तथा कानुनमन्त्री कृष्णबहादुर जिसीले जानकारी दिए ।
‘अहिलेसम्म बेपत्ता कति भए भन्ने विवरण त आएको छैन तर भग्नावशेषमा मानिसहरू पुुरिएको हुन सक्छ भनेर सुरक्षाकर्मीहरू खोजिरहेका छन्,’ मन्त्री जिसीले प्रभावसँग भने ।
भूूकम्पपीडितको उद्धार कार्यमा भने प्रधानमन्त्री पुुष्पकमल दाहाल नै भूूकम्पप्रभावित जिल्लाहरूमा खटिएका थिए । त्यसक्रममा उनले राज्यका सबै संयन्त्रलाई उद्धार कार्यमा प्रयोग गरे । प्रदेश र स्थानीय सरकारहरूलाई पनि भूूकम्पपीडितको उद्धार कार्यमा खटाएका छन् ।
पुराना शैलीका ढुुंगा र माटाले बनेका घरहरू थिए । ती घरहरू भूूकम्प थेग्नै नसक्ने खालका थिए । जसले गर्दा घर नै काल बन्यो । जुन दुःखद् छ । -डा. रञ्जन दाहाल , भूगर्भविद्
भूूकम्पले घरलगायतका संरचनाहरू भत्किँदा सामान्य घाइते भएकाहरूको स्थानीय तथा जिल्ला अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ । गम्भीर घाइतेहरूलाई हवाईजहाज र हेलिकप्टरमार्फत उद्धार गरी काठमाडौं, सुर्खेत र नेपालगञ्जमा उपचारका लागि पठाइएको छ । काठमाडौंको त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा सात जनाको उपचार भइरहेको छ । दुुई जनाको अवस्था गम्भीर रहेको अस्पतालले जनाएको छ ।
तिहार आउनै लाग्दा एक्कासि भूूकम्पीय क्षति बेहोर्नुुपरेपछि यतिबेला जाजरकोट र रुकुुमपश्चिमवासी शोकमा छन् । भूूकम्पका कारण १४ वर्षीया छोरी गुमाएकी जाजरकोटको नलगाड नगरपालिका–१२ की गीता विष्ट भन्छिन्, ‘एक्कासि भुइँचालो आयो । मैले सोच्नै सकिनँ । वरपर मान्छे कराए । ठूली छोरीलाई बचाउन सकेँ, सानी छोरीलाई सकिनँ । हामी तीन जना आमाछोरी माथिल्लो तलामा एउटै कोठामा सुतेका थियौं ।’राष्ट्रिय भूूकम्प मापन केन्द्रका अनुसार भूूकम्प शुक्रबार राति ११ः४७ मा गएको हो ।
भूकम्पको केन्द्रबिन्दु जाजरकोटको बारेकोट गाउँपालिका–१ को रामीडाँडा हो । सोही भूूकम्पले गीताको जस्तै थुुप्रै परिवारलाई शोकमा डुुबाएको छ । प्रधानमन्त्री दाहाल स्वयं प्रभावित क्षेत्र पुुगेर पीडित परिवारलाई सान्त्वना दिने र सरकार साथमा रहेको सन्देश दिने प्रयास गरेका छन् । उक्त भूूकम्पले कति घरमा क्षति पुग्यो भन्ने यकीन विवरण सरकारका निकायहरूले सार्वजनिक गरेका छैनन् । तर, भूूकम्पले धेरै घरमा क्षति पु¥याएको हुन सक्ने ठानिएको छ र उद्धार कार्यमा नेपाल प्रहरी, नेपाली सेना र सशस्त्र प्रहरीका अधिकारीहरू हेलिकप्टरसहित परिचालित छन् । सयौंको संख्यामा स्वास्थ्यकर्मीहरूसमेत परिचालित छन् ।
जजरकोट भूकम्पले १२ वैशाख २०७२ पछि सबैभन्दा धेरै मानवीय क्षति पु¥याएको छ । भूूगर्भविद् तथा त्रिभुवन विश्वविद्यालयका सहप्राध्यापक डा. रञ्जन दाहालले बढी जनधनको क्षति हुुनुको दुई कारण औंल्याएका छन् । पहिलो– माटा र ढुंगाले बनाइएका पुराना शैलीका घर हुनु र दोस्रो, राति भूकम्प जानु । तीन महिनाअघि मात्रै रुकुुम पश्चिमको आठबिसकोट नगरपालिकालगायत क्षेत्रका घरहरूको अवस्थितिबारे अध्ययन गरेर आएका सहप्राध्यापक डा. दाहालका अनुसार त्यस क्षेत्रका घरहरू छ रेक्टर स्केलका भूूकम्पको धक्का थेग्नसक्ने खालका थिएनन् । त्यही भएर घरहरू भत्किँदा धेरै मानिसको मृत्युु भएको उनलाई लाग्छ ।‘पुराना शैलीका ढुुंगा र माटाले बनेका घरहरू थिए । ती घरहरू भूूकम्प थेग्नै नसक्ने खालका थिए,’ उनले प्रभावसँग भने, ‘जसले गर्दा घर नै काल बन्यो । जुन दुःखद् छ ।’
उनका अनुसार ठूूलो भूकम्पपछि पराकम्पहरू गइरहने हुनाले चर्केका घरहरू पनि निकै जोखिमपूर्ण हुन्छन् । घर माथिका पहाड चिरा परेको वा धाँजा फाटेको भए पनि जोखिम निकै हुने उनको भनाइ छ । जाजरकोट भूूकम्पले छिमेकी जिल्ला जुम्लामा पनि क्षति पु¥याएको छ । जुम्लाका प्रहरी नायव उपरीक्षक (डिएसपी) प्रह्लाद कार्कीले तातोपानी गाउँपालिकामा धेरै घर चर्किएको बताए । यो गाउँपालिकाको सीमा जाजरकोटसँग जोडिन्छ । अर्को, जिल्ला रोल्पामा पनि केही संरचनामा भूकम्पले क्षति पुर्याएका छ ।
