काठमाडौं– पूर्वको मोरङ उर्लाबारीबाट १३ किमि उत्तरमा एउटा पहाडी थुम्को छ । त्यही थुम्कोमुनि एउटा पुरानो घर देखिन्छ, जहाँ कुनै समय राष्ट्रपति विद्या भण्डारी, पूर्वप्रधानमन्त्री मनमोहन अधिकारी, पूर्वउप–प्रधानमन्त्री भरतमोहन अधिकारीदेखि नेता मदन भण्डारीसम्मले लामो समय बिताएका थिए ।
पञ्चायतको अनुदार समयमा नेताले भूमिगत सेल्टर बनाएको यो घर यतिबेला बेवारिस छ । यही ऐतिहासिक घरको नालीबेली र हालको अवस्थिति समेटेर साहित्यकार अनिल पौडेलले डकुमेन्ट्री फिल्म बनाएका छन, ‘एउटा घरको कथा ।’
मिक्लाजुङ गाउँपालिकाको टाँडी ढुम्केस्थित जंगल छेउ रहेको उक्त घर हो, तिलबहादुर राईको । मुलुकमा प्रजातन्त्र ल्याउन किसान आन्दोलनमार्फत सक्रिय राईको यो घरका भित्ताभित्र भूमिगत खोपाहरू देखिन्छ, जहाँ नेताहरूले पढ्ने प्रतिबन्धित पुस्तकहरू अहिले पनि भेटिन्छन । भूमिगत बस्दा पिसाब फेर्ने बाँसको ढुंग्रो, नेताहरूले प्रयोग गरेका गुन्द्री, खाटदेखि गीत गाउन प्रयोग गरिएका सारंगी र विनायोजस्ता बाजाहरू पनि असरल्ल छन् ।
केही जलेका, केही च्यात्तिएका त केही माकुराको जालोमा बेरिएका पुस्तकहरू निकै ऐतिहासिक लाग्छन् । हस्तलिखित डायरीमा झलकमान गन्धर्वदेखि पुराना ‘जनताका गीतहरू’ सम्म भेटिन्छन् । ‘तीन वर्षअघि तिलबहादुरको निधन भएपछि यी सबै सामग्री अभिभावकविहीन बनेका हुन्’ डकुमेन्ट्रीको परिकल्पनाकार एवं निर्माता पौडेलले भने, ‘मुलुक हाँक्ने ठूला मान्छेहरूलाई संरक्षण गरेको यो घर आज आफैंमा जीर्ण र एकान्तिक बनेको छ ।’
काठको भरपुर प्रयोग गरेर बनाइएको घरमा अहिले कोही छैन । पति बितेपछि पत्नी मनमाया राई छोरीको घर बस्दै आएकी छन् । ‘मदन भण्डारीको पत्नी लामो समय यहीँ बस्नुभएको थियो,’ डकुमेन्ट्रीमा मनमायाले सोझो लवजमा भनेकी छन् ‘लामो समय छोरी निशाको लालनपालन पनि यहीँ भएको थियो’ आफूले पञ्चायतको सुराकी र सुरक्षाकर्मीको खतराबाट बचाउँदै खाना पकाएर दिएका नेताहरू ठूलो मान्छे भएको समाचार टीभीमा आउँदा ‘बोलौं बोलौँझैँ लाग्ने’ प्रतिक्रिया दिएकी छन् मनमायाले ।
साहित्यकार पौडेलका अनुसार २०२६ सालदेखि मनमोहन अधिकारी र भरतमोहन अधिकारीहरूले यो घरलाई सेल्टरको रूपमा प्रयोग गर्न थालेका थिए । कालान्तरमा यो घर ‘पार्टीघर’ कै रूपमा चिनियो । ‘२०४६ को परिवर्तनसम्म यो घर चेतनाको विश्वविद्यालयजस्तै थियो,’ पौडेलले भने, ‘अध्ययन, बहस र प्रशिक्षणहरू हुन्थे ।’
हालै मोरङको बेलबारीमा सार्वजनिक प्रदर्शनीसमेत गरिएको डकुमेन्ट्रीमा नेता गुरु बरालले दक्षिणतिरको गाउँमा किसान विद्रोह हुँदा बन्दुक लुकाउने थलो पनि यही घर भएको बताएका छन् । मुलुकको राजनीतिक परिवर्तनको साक्षीको रूपमा रहेको घरलाई संरक्षण र प्रबद्र्धन गर्नुपर्ने डकुमेन्ट्री निर्देशक पौडेलले बताए ।
