त्रिशूली– नुवाकोटको दुप्चेश्वर गाउँपालिका–१ घ्याङफेदीस्थित नेगीगाउँमा बस्तीमाथि रहेको ठूलोढुंगा (पल्सुङ ओडार)लाई नेपाली सेनाको जबरजङग गणले हटाउन सुरु गरेको छ । विसं २०७२ को भूकम्पको कम्पनले डगमगाएको ढंगा हरेक वर्ष स्थान छाडेर बग्न थालेसँगैँ त्यसलाई सेनाले विस्फोटक पदार्थ प्रयोग गरेर हटाउन सुरु गरेको हो ।
ढुंगाले बस्तीमा जोखिम पुर्याएसँगै स्थानीयवासीको आग्रहमा दुप्चेश्वर गाउँपालिकाले जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिमा ढुंगा हटाइदिन गरेको आग्रह अनुसार शनिबारदेखि काम सुरु गरिएको छ । उक्त ढुंगाले नेगीगाउँका ४७ घरधुरी बासिन्दासहित एक आधारभूत विद्यालय जोखिममा परेको प्राविधिक प्रतिवेदनका आधारमा नेपालमा उपलब्ध प्रविधि, स्रोतसाधनको परिचालन गरेर ढुंगा हटाउन दुप्चेश्वर गाउँपालिकासँग गरेको सम्झौता अनुसार काम थालिएको जबरजङग गण देवीघाटका गणपति (प्रमुख सेनानी) अरुण कार्कीले जानकारी दिए ।
उनका अनुसार गत सोमबारदेखि प्राविधिक टोली पुगेपनि आवश्यक उपकरण हेलिकप्टरमार्फत बुधबार त्यहाँ पुराएसँगै ढुंगा फुटाउने पहिलो ब्लाष्टिक शनिबार गरिएको हो । ‘मानवीय सहायताबाट हटाउन प्रयास गरेपनि त्यो सम्भव देखिएन’, प्रमुख सेनानी कार्कीले भने, ‘नेपालमा उपलब्ध उपकरणसहित स्रोतसाधनलाई हेलिकप्टरमार्फत पुर्याइ विस्फोटक पदार्थको सहयोगले जोखिम ढुंगा हटाइने छ ।’
नेपाली सेना र नागरिकबीचको सम्बन्ध थप मजबुद बनाउन प्राप्त जिम्मेवारीको काम सैनिक टोलीमार्फत अघि बढाइएको हो । जबरजङग गणको नेतृत्वमा नेपाली सेनाको एकसय जना सैनिकलाई ढंगा हटाउन दुई महिना लाग्ने अनुमान गरिएको छ । उक्त ढुंगालाई स्थानीय तामाङ समुदायले पल्सुङ ओडार भन्ने गरेका छन् । तामाङ भाषामा पल्सुङ भनेको ठूलो हो । त्यहाँ दुई ठूला ढुंगा मिलेर ओडार बनेको छ । ओडारमा स्थानीयवासीले दाउरा, खोस्टा राख्ने तथा बारीमा काम गर्दा आराम गर्ने स्थल बनाएका थिए ।
ढुंगाको तौल र आकार के कति परिणाममा भन्ने एकीन नभए पनि बाहिरी सतह २० हजार घनामिटर भन्दाबढीको हुनसक्ने अनुमान गरिएको दुप्चेश्वर गाउँपालिकाका अध्यक्ष योविन्द्रसिंह तामाङले बताए । उनका अनुसार ढुंगा अडिएको स्थान भीरक्षेत्र र स्थान्तरण गरिएको बस्ती नजिकैपर्ने हुँदा दिउँसो मात्रै काम गरिने नेपाली सेना र पालिकाबीच भएको सम्झौतामा उल्लेख छ ।
ढुंगा हटाउन एक करोड लाग्ने अनुमान
जोखिम ढुंगा हटाउन प्रारम्भिक अध्ययनमा एक करोड लाग्ने देखिएको छ । गाउँपालिकासँगको सहकार्यमा नेपाली सेना र प्राविधिक टोलीको स्थलगत अध्ययनमा ढुंगालाई विस्फोटक पदार्थको प्रयोग गरेर हटाउन चाहिने सामग्री खरिद, ढुवानी, जनशक्ति र जोखिम बस्तीका बासिन्दालाई स्थान्तरणका लागि एक करोड लाग्ने देखिएको हो ।
त्यसको लागि संघीय सरकारले २५ लाख, बागमती प्रदेश सरकारलाई २० लाख र दुप्चेश्वर गाउँपालिकाले ४० लाख उपलब्ध गराइसकेको छ ।
‘अहिले अनुमान गरिएको बजेट ढुंगा फुटाउन र सो क्रममा हुनसक्ने दुर्घटनाबाट स्थानीयवासीलाई जोगाउन अस्थायी टहरा निर्माण गरेर स्थान्तरणको लागि खर्च गरिने छ’, अध्यक्ष तामाङले भने, ‘ढुंगालाई विस्फोट गराउँदा उछिट्टिएर बस्तीका अधिकांश घर क्षति पुग्नसक्ने देखिएको त्यसको पुनःनिर्मणको लागि अतिरिक्त बजेट आवश्यक पर्दछ ।’
विसं २०७२ वैशाख १२ मा गएको शक्तिशाली भूकम्पले डगमगाएको ढुंगा क्रमशः बग्ने क्रममा पाँच वर्षपछि आङ्खनो स्थान छाड्न सुरु गरेको हो ।
