जेन-जी आन्दोलनपछि पनि कांग्रेस-एमालेको परिवर्तन नभएको सोच र अति राजनीतिले सेयर बजारका लगानीकर्तालाई अन्योल बनाएको छ । उनीहरु निर्वाचन भएर देशमा स्थिरता र शान्तिपूर्ण व्यावसायिक वातावरण आउनेमा ढुक्क हुन सकेका छैनन् । बरु आगामी दिनहरु भmन् बढी संकटपूर्ण पो हुने हो कि ? भन्ने ठानिरहेका छन् । त्यसकारण लगानीकर्ता त्रसित छन् । अन्योलग्रस्त छन् ।
बढ्नुपर्ने सेयर बजार घट्दो क्रममा छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले आफ्नो मौद्रिक नीतिलाई निरन्तर लचिलो बनाउँदै लैजाँदा पनि बजार बढ्न सकेको छैन । अहिले बजार झर्दाझर्दा सेयर बजार परिसूचक दुई हजा ५८४ अंकको बिन्दुमा आइपुगेको छ । मंगलबार ३.२७ अंकले बढेर उक्त बिन्दुमा कायम भएको हो ।
नयाँ गभर्नरमा प्रा.डा. विश्व पौडेल आइसकेपछि सेयर बजार लगानीकर्ताका धेरै मागहरु पूरा गरिएका थिए । नीतिगतरुपमा अहिले सेयर बजारलाई बाधा व्यावधानहरु छैनन् । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको ‘ब्यालेन्स सिट’ पनि अघिल्लो आर्थिक वर्षभन्दा सुधारिँदै गएका हुन् । अघिल्लो आर्थिक वर्षमा ब्याज तथा किस्ता रकम नउठ्ने समस्याले बैंकहरु आक्रान्त थिए । खराब कर्जा बढेको थियो । त्यसमा पनि गत आर्थिक वर्षदेखि सुधार देखिन थालेको हो । तर पनि यस वर्ष बैंकहरुले थोरै भए पनि लाभांश घोषणा गरिरहेका छन् । जीवन बिमा कम्पनीहरुले त यस वर्ष आकर्षक लाभांश घोषणा गरिरहेका छन् । लघुवित्त कम्पनीहरुले पनि राम्रै हिसाबको लाभांश घोषणा गरिरहेका छन् । ऊर्जा कम्पनीहरुमा त्यति चार्मिङ नदेखिए पनि होटल तथा अन्य क्षेत्रहरुको पनि अवस्था त्यति नराम्रो होइन । यद्यपि, ऊर्जा क्षेत्र देशले आश गरेको समृद्धिको आधारशिला हो । यस क्षेत्र आजभन्दा १० वर्ष अघिसम्म एक दर्जनभन्दा बढी नेप्सेमा सूचीकृत थिएनन् । अहिले ९७ वटा जलविद्युत् कम्पनी नेपाल स्टक एक्सचेञ्जमा सूचीकृत छन् । देशले विद्युत् निर्यात बढाउँदै लगेको छ । कम्पनीहरुले निर्माणको चरणमा ऋणपान गरेरै विद्युत् उत्पादन गृह बनाएकाले सोको भारले भनेजस्तो लाभांश दिन सक्ने अवस्थामा पुगिसकेका छैनन् ।
हालैको जेन-जी आन्दोलनपछि होटल तथा पर्यटन क्षेत्रमा नकारात्मक असर परेको छ । तर पनि पर्यटन आगमन बढ्न थालेकै छ । अर्थतन्त्रको ऐनाको रुपमा हेरिने सेयर बजारको प्रतिविम्ब भने अँध्यारो छ । सेयर बजार दिनहुँ जसो ओरालोमात्र लागिरहेको छ । आखिर किन त ? के कारण घटिरहेको छ त सेयर बजार ? त्यसलाई केलाउने प्रयासमा आलेख केन्द्रित छ ।
पुराना दलहरुको अति राजनीति
वास्तवमा जेन-जी आन्दोलनपछि सेयर बजारको नुर गिरेको हो । त्यसअघि २९ सय अंक नजिक पुगिसकेको सेयर बजार परिसूचकमा हठात् भएको जेन-जी आन्दोलन र त्यसपछिको परिस्थितिले उच्च अंकको गिरावट ल्याएको हो । राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक वर्ष २०८२÷८३ का लागि मौद्रिक नीतिमार्फत सेयर बजारलाई जब प्रोत्साहनकारी नीति ल्यायो । त्यही ताका नै आन्दोलन सुरु भयो । फलस्वरुप बजारले अहिलेको परिस्थिति भोगिरहेको छ ।
जेन-जी आन्दोलन भएको १०० दिन बितिसकेको छ । चुनाव गराउन गठित अन्तरिम सरकारले हनिमुन अवधि पार गरिसकेको छ । तर चुनाव हुनेमा संशय उत्तिकै कायम छ । किनकि, कांग्रेस-एमाले जस्ता दलहरुको अति राजनीतिले चुनावी वातावरण बन्न सकेको छैन । उनीहरु भन्नलाई चुनावबाट भाग्दैनौं भनिरहेका छन् । निर्वाचन आयोगमा दल दर्ता, समानुपातिक सूची दर्ता पनि गरिरहेका छन् । तर उनीहरुको मूल ध्येय सर्वोच्च अदालतबाट प्रतिनिधिसभा पुनस्र्थापना गराउने कसरतमा छ ।
उनीहरुले जेन-जी विद्रोहलाई विद्रोह नै मानिरहेका छैनन् । त्यो आन्दोलनलाई आन्दोलन नै मानिरहेका छैनन् । फगत २४ गतेको घटनालाई फलाकिरहेका छन् । २३ गतेको घटना र त्यसको जिम्मेवारी उनीहरुले सत्ता सञ्चालकको हिसाबले लिनै मानिरहेका छैन । त्यसकारण जेन-जी आन्दोलनपछि पनि कांग्रेस-एमालेको परिवर्तन नभएको सोच र अति राजनीतिले सेयर बजारका लगानीकर्तालाई अन्योल बनाएको छ । उनीहरु निर्वाचन भएर देशमा स्थिरता र शान्तिपूर्ण व्यावसायिक वातावरण आउनेमा ढुक्क हुन सकेका छैनन् । बरु आगामी दिनहरु भmन् बढी संकटपूर्ण पो हुने हो कि ? भन्ने ठानिरहेका छन् । त्यसकारण लगानीकर्ता त्रसित छन् । अन्योलग्रस्त छन् । त्यसमाथि जेन-जी आन्दोलनताका सत्ताको बागडोर सम्हालेका, आन्दोलनको उत्कर्षमा डर त्रासले ज्यान जोगाउन हेलिकप्टर चढेर भागेकाहरुकोे नै स्वर ठूलो हुँदै आएको छ । उनीहरु नै पार्टीमा झन् शक्तिशाली भएका छन् । अनि त सेयर लगानीकर्ताले आगामी दिन झन् संकटपूर्ण हुने ठान्ने नै भए ।
कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा जेन-जी आन्दोलनपछि विक्षिप्त भएर पार्टीमा कार्यवाहक जिम्मेवारी पूर्णबहादुर खड्कालाई दिएका हुन् । अहिले त उनै सक्रिय हुँदै आएका छन् । कार्यवाहक दिएर करिब राजनीतिबाट बिदा लिएझैं गरेर सिंगापुर उपचारमा गएका देउवा फर्किसकेका छन् । सो पार्टीले महाधिवेशनसम्म गर्न सकेको छैन । बरु जेन-जी आन्दोलनताका सत्ता गठबन्धन गरेको दल एमालेकै पछिपछि लागेर कांग्रेस पनि प्रतिनिधिसभा पुनस्र्थापनाका लागि दौडिरहेको छ । बहुमत निवर्तमान प्रतिनिधिसभा सदस्यहरुको हस्ताक्षर गराएर सर्वोच्चमा पूरक रिट लैजाँदै छन् । अर्थात् जेन-जी आन्दोलनले ज-जसलाई ‘आउट’ भनेको थियो, उनीहरु नै ‘इन’ भइरहेका छन् ।
तिनै बूढा पुराना र सदियौंदेखि सत्ताको तालाचाबी लिएर बसेकाहरु हावी भएपछि नयाँ भनिएकाहरु रुष्ट छन् । एकपक्ष फागुन २१ मै चुनाव चाहन्छन् अर्कापक्ष प्रतिनिधिसभा पुनस्र्थापना गरेर पुरानो विरासत फर्काउन चाहन्छन् । यही घम्साघम्सीमा व्यावसायिक क्षेत्र परेको छ । चन्दा आतंक, डर, त्रास र धम्कीहरु बढिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा सेयर बजारको नुर गिर्नु स्वाभाविक हो ।
बढ्दो अराजकता
पुराना राजनीतिक दलहरुको अति राजनीति त भयो नै । नयाँ कतिपयबाट अराजकता पनि बढिरहेको देखिन्छ । जस्तो एकातिर निर्वाचन घोषणा भएको छ भने अर्कोतिर सडकमा दिनहुँ आन्दोलन भइरहेका छन् । आन्दोलन र हडतालको धम्की बहुध्रुवबाट आइरहेका छन् । शान्ति र स्थायित्वका कुराभन्दा देश ठप्प पार्ने कुरामा धेरैको जोड छ ।
जेन-जी आन्दोलनकै क्रममा पनि २३ गते हिंसा भड्किएपछि २४ गते देशका धेरै संघ संस्था, निजी क्षेत्रका उद्योग कलकारखानामा आगजानी भए । सो विद्रोहको क्रममा ८४ अर्ब रुपैयाँ हाराहारी नोक्सानी भएको आकलन छ । तथ्यांकमा ८४ अर्ब रुपैयाँ नोक्सानी भए पनि विश्वले देखेको सो आगजानी, लुटपाट तथा तोडफोड घटनाले देशमा व्यावसायिक मनोबल गिराएको छ । व्यावसायिक वातावरण खल्बलिएको छ । विदेशी लगानीकर्ताहरु नेपालमा लगानी गर्न डराउने अवस्था सिर्जना भएको छ । होटल तथा पर्यटन उद्योगमा नकारात्मक असर परेको छ । उद्यम व्यवसाय गर्न बैंकहरुमा ऋण लिन जानेहरुसम्म हच्किएका छन् । भोलि के हुने हो भनेर डराइरहेका छन् ।
यस्तैमा बिमा कम्पनीहरुले पनि दाबी भुक्तानी खुलेर गरिरहेका छैनन् । व्यावसायिक माहोल भत्किएको छ । अराजकता बढेको छ । चन्दा, आतंक तथा विभिन्न नामका धाकधम्कीले व्यावसायिक जगत आक्रान्त छ । शान्ति सुरक्षाको वातावरण खलल भएको छ । लुटिएका हतियार सबै फिर्ता भएका छैनन् । भागेका कैदीबन्दी सबै समातिएका छैनन् । त्यसकारण अराजकताको अवस्था अझै कायम छ । फलस्वरुप सेयर लगानीकर्ताहरुको मनोबल उठ्न सकेको छैन ।
अन्त्यमा, माथि उल्लिखित अवस्थाका बीच पनि लगानीकर्ताहरुले सकारात्मक सोचका साथ अघि बढ्नुपर्ने आवश्यकता छ । देशलाई राजनीतिक संक्रमणबाट बाहिर निकाल्न चुनावको विकल्प छैन । त्यसैले चुनाव सम्पन्न गर्ने वातावरण बनाउन सबैले सहयोग गर्नुपर्छ । सरकारलाई चुनावी वातावरण बनाउने, दलहरु चुनावमा जाने अवस्था सिर्जना गराउन व्यवसायीहरुको तर्फबाट पनि पहल हुनुपर्छ । तोकिएकै समयमा चुनाव हुँदा सबै कुराको सामाधान मिल्ने छ भने चुनाव सर्यो वा नहुने अवस्था सिर्जना भयो भने त्यसको मार सबै क्षेत्रमा पर्ने छ । त्यसकारण चुनाव गराउनका लागि सबैको सहयोग अपरिहार्य छ ।
