दसैं हाम्रो यस्तो चाड हो, जुनबेला परदेसिएका धेरै नेपालीहरु घर फर्कने गर्छन् । उनीहरुलाई यस्तो बेला कसरी सहजीकरण गर्न सकिन्छ । त्यसमा सरकारले काम गर्न सक्नुपर्छ । रोजगारीका लागि अहिले विश्वका १०० भन्दा बढी मुलुकमा नेपालीहरु पुगिसकेका छन् । त्यसकारण दसैं तिहार घरदेशमा मात्र होइन परदेशमा पनि मनाइन्छ । अहिले त ६० लाखभन्दा बढी नेपाली विदेशमा छन् भनिन्छ । नेपालमै रोजगारी थियो भने, नेपालमै हरेक आधारभूत कुराहरु व्यवस्थित थियो भने उनीहरु किन जान्थे होला र विदेश ?
हिन्दूहरुको महान् चाड वडा दसैं ऐतिहासिक, धार्मिक तथा सांस्कृतिकरुपले मात्र होइन नेपालीहरुको खुसी साटासाट गर्ने साइतका हिसाबले पनि महत्वपूर्ण छ । धनी होस् वा गरिब, जस्तै आयस्तर भएकाहरुले पनि मिठो मसिनो खाने, वर्षभरि अरु समयमा नसकिएको लुगाफाटालगायत किनमेल गर्ने र घुमघाम गर्ने, मान्यजनबाट टीका आशीर्वाद थाप्ने यस पर्व महत्वका साथ मनाइने गरिन्छ । अझ पछिल्ला वर्षहरुमा त केही नयाँ घरायसी सामान, गाडी, घोडा तथा आवश्यकताका वस्तु किन्न पनि दसैं नै कुर्ने चलन चलेको छ ।
खासगरी यस समयमा नेपालको बजार अत्यधिक चलायमान हुन्छ । फलस्वरुप पनि बजारमा विभिन्न खाले अफरहरु, छुट योजनाहरु, शेल मार्केटहरु, उपभोक्ता सामानहरुको प्रदर्शनीहरु दसैं सेरोफेरो नै हुने गरेको छ । खसी, बाख्रा पालेका ग्रामीण भेगका किसानहरुले यही समय आफ्नो उत्पादनहरु बिक्री गर्न पाउँछन् । यातायात व्यवसायीहरुको होस् वा हवाई क्षेत्रका व्यवसायीहरु हुन् यही समयमा मालामाल हुन्छन् । सरकारी कर्मचारीहरुले डबल तनखा बुझ्न यही दसैं नै आउनुपर्छ । निजी क्षेत्रका व्यवसायीहरुका व्यवसायले यही समयमा बजार पाउँछ । त्यसकारण यो दसैंको समय र सेरोफेरो हरेकका लागि गुल्जार छ । तर कठिन परिस्थितिमा गुज्रिएका, गरिबी र अभावमा पिल्सिएका, शारीरिक अशक्तता र चेतनास्तर कमजोर भएकाहरुका लागि दसैंले उतिसारो अर्थ राख्दैन । हिजोआज दसैंको मुखमा पनि सुदूरपश्चिमा नाकाहरुबाट भारतमा मजदुरी गर्न जानेहरुको भीड लगिरहेको छ ।
नेपालको जस्तो गैरजिम्मेवार शासकहरु भएको देशमा न तिनका व्यथा कसैले बुझ्छ, न त बुझ्न प्रयास गरिन्छ । टाढा जानै पर्दैन, त्यही भारत तथा अरबका देशहरुमा राष्ट्रिय चाडपर्वमा राज्यकै स्तरमा जनतालाई सुविधा दिइन्छ । तर नेपालमा आमनेपालीले त्यस्ता सुविधा पाउने कुरा त परको भयो । राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयको आकडाअनुसार गरिबीमा रहेका २० प्रतिशतलाई पनि सरकारले केही हेर्न सक्दैन । फगत दसैं सुरु हुनु केही अघि देशका विभिन्न ठाउँमा सहुलियत पसल खोलिन्छ र त्यसमा केही रुपैयाँ सहुलियतमा उपभोक्ता वस्तुहरु बिक्री गरिन्छ । जुन नाममात्रको सहुलियतजस्तो लाग्दछन् ।
त्यसकारण यस्ता राष्ट्रिय पर्वहरुलाई सबैको गरिबदेखि धनीसम्मको उल्लाह समय बनाउन सरकारले केही राहत प्याकेज सुरु गर्नैपर्छ । किनकि, सरकारले थोरै मात्र पनि गरिबका लागि गर्ने खर्च त्यो घुमिफिरि अर्थतन्त्र चलायमान बनाउने अस्त्र पनि हो । फरि एउटा सर्वभौम राष्ट्रले आफ्ना हरेक वर्ग र क्षेत्रका जनतालाई लाभान्वित हुनेगरी गर्ने खर्च भनेको प्रत्युत्पादक हुँदैन । जस्तो कि शिक्षा, स्वास्थ्य, पोषण र गरिबका आवश्यकतामा सरकारले गर्ने खर्च न्यायोचित नै हुन्छ । किनकि, हाम्रो देशले पनि पूर्वाधारको क्षेत्रमा धेरै गरिसकेको छ । बाटो, घाटो, बिजुली र खानेपानी, इन्टरनेटजस्ता अत्यावश्यक न्यूनतम पूर्वाधारको क्षेत्रमा नेपालमा ठूलो लगानी भइसकेको छ । र, अहिले त्यस क्षेत्रमा प्रगति पनि भइसकेका छन् । त्यसकारण सरकारले अबका दिनहरुमा अलिक फरक र नवीनतम् दृष्टिकोण राख्न सक्नुपर्छ । आमजनताको खुसीका लागि, धनी र गरिबीबीचको आसमानता घटाउनका लागि सरकारले त्यही ढंगले काम गर्नुपर्छ । अब केन्द्रको सिंहदरबार गाउँसम्म पुग्यो भनेर मात्र हुँदैन । केन्द्रको गतिलो बजेट दूरदराजका ग्रामीण जनतासम्म पुयाउनेगरी सोच्नुपर्छ ।
अब काठमाडौं र त्यसका वरिपरिका जिल्लाहरु मात्र सुविधा सम्पन्न भएर हुँदैन । हरेक जिल्लाहरुमा ती अवसर सुविधाहरु पुर्याइनुपर्छ । अन्यथा हालैका केही दिनअघि भएको जेन–जी आन्दोलनजस्ता विद्रोह फेरि पनि उठ्न सक्छन् । भनाइको आशय राज्यले एक्लो विनोद चौधरी बनाउने होइन, तीन करोड विनोद चौधरी बनाउने नीति लिनुपर्छ । त्यो भनेको समानताको नीति हो । धनीलाई पनि अझै धनी हुने वातावरण नखुम्च्याउने तर गरिबलाई अलि बढी प्रोत्साहन दिएर धनी हुनेगरी सहयोग गर्ने सरकारको नीति हुनुपर्छ । अनिमात्र चाडपर्व आमनेपालीले रौनकपूर्वक मनाउन पाउँछन् । सबैले खर्च गर्नसक्ने वातावरण बन्छ ।
विडम्बना यहाँ त चप्पल पडकाउँदै राजनीतिमा आएकाहरु अर्बौंका मालिक भएका छन् । राजशी जीवन उनीहरुकै छ । आफ्नै बलबुता र मिहेनतमा व्यापार गर्नेहरुको हात पुरपुरोमा छ । तर सबैभन्दा बढी नाफाको व्यापार वा पेसा जस्तोे राजनीतिलाई बनाइएको छ । उनीहरु सत्ता र शक्तिको नजिक रहेर हरेक कुरामा दलाली र कमिसन खाने, कामै नगरीकन सहरमा बंगला, हार, कार, सुख, सुविधामा रम्ने अनि त्योे देखेका आक्रोसित जनताले नेताका घरमा आगो लगाए भनेर मात्र हुन्छ र ? भन्नुस् त नेताका घरमा आगो लगाउने धरातल कसले खडा गरेको हो ? समाज सेवाको उच्चतम् रुप हुनुपर्ने राजनीति किन डुङडुङ्ती गनायो ? किन नेता भन्नेबित्तिकै मान्छेहरु नाक खुम्च्याउँछन् ? ठग र भ्रष्टाचारीको जामा पहि¥याइहाल्छन् । त्यो सबै चिजको जिम्मेवार उनीहरु नै हुन् । त्यसकारण नैतिकतासहितको राजनीति र सेवा आजको आवश्यकता हो । राज्यले जनताको मन छुने ठाउँमा, आत्मैदेखि महसुस गर्ने ठाउँमा लगानी गर्नुपर्छ । त्यो भनेको यस्तै चाडबाडमा सरकारले नहुनेहरुलाई, गरिब तथा विपन्नहरुलाई मद्दत गर्नु पनि हो । राजमार्गका होटलहरुमा, गाडी भाडाहरुमा ठग्नेहरुलाई तह लगाउनु प¥यो । जनताको दैनिकीलाई सहज बनाउनुप¥यो । अनि न जनताको मन फर्किन्छ ।
दसैं हाम्रो यस्तो चाड हो, जुनबेला परदेसिएका धेरै नेपालीहरु घर फर्कने गर्छन् । उनीहरुलाई यस्तो बेला कसरी सहजीकरण गर्न सकिन्छ । त्यसमा सरकारले काम गर्न सक्नुपर्छ । रोजगारीका लागि अहिले विश्वका १०० भन्दा बढी मुलुकमा नेपालीहरु पुगिसकेका छन् । त्यसकारण दसैं तिहार घरदेशमा मात्र होइन परदेशमा पनि मनाइन्छ । अहिले त ६० लाखभन्दा बढी नेपाली विदेशमा छन् भनिन्छ । त्यो पनि सबैभन्दा बढी लाउँलाउँ र खाउँखाउँ भन्ने सक्रिय उमेरका नेपालीहरु विवशताले डो¥याएर परदेशमै छन् । नेपालमै रोजगारी थियो भने, नेपालमै हरेक आधारभूत कुराहरु व्यवस्थित थियो भने उनीहरु किन जान्थे होला र विदेश ?
त्यसकारण नयाँ नागरिक सरकार बनेको छ, पूर्वप्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्कीको नेतृत्वमा । मन्त्रीमण्डल पनि बनाएकी छन्, विभिन्न क्षेत्रमा राज्यलाई केही न केही योगदान दिएका, ख्याती कमाएकाहरुलाई समेटेर । गैरदलीय व्यक्तिहरु नै रोजेकी छन् । यसले आशा जगाएको छ । तर प्रधानमन्त्रीले बुझ्नुपर्छ कि यो सरकारको प्रमुख म्याण्डेट भनेको तोकिएकै समयमा चुनाव गराउनु हो । दोस्रो, म्याण्डेट भनेको जेन–जीहरुले उठाएको २०४६ सालपछिका प्रमुख भ्रष्टाचार काण्डहरुको उच्चस्तरीय छानबिन आयोग बनाएर अविलम्ब त्यसको प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्नु हो । यदि उनले तीन महिनाभित्रै त्यो काम सम्पन्न गर्न सकिन् भनेमात्रै जेन–जी आन्दोलनको मर्म स्थापित हुने छ ।
किनकि छानबिन आयोगले दोषी देखाएका व्यक्तिहरुले कम्तीमा चुनाव लड्न पाउँदैनन् । फलस्वरुप आगामी निर्वाचनबाट राम्रा र अवसर नपाएका युवाहरु आउने आशा गर्न सकिन्छ । त्यसकारण सेलिबे्रटीमात्रै बटुल्ने होइन । उनीहरुले उत्पात काम गरेर देखाउने समय पनि छैन । दैन्दिन सरकारी कामहरु सम्पादन गर्न धेरै सेलिब्रेटी चाहिँदा पनि चाहिँदैन । चुनावको व्यापक तयारीमा सरकार जुट्नुपर्छ । त्यो वातावरण बनाउनुपर्छ । र, दसैं, तिहार, छठ,लगायतका चाडबाडमात्र होइन जनताको दैनिकीलाई कसरी सहजीकरण गर्न सकिन्छ त्यसबारे प्रधानमन्त्रीले सोच्नुपर्छ ।
