काठमाडौं– जारी मतगणनाको परिणामलाई आधार मान्दा इलाम–२ मा वंशवादलाई मतदाताले स्वीकार गरेको देखिएको छ । चुनावअघि कांग्रेसका उम्मेदवार डम्बर खड्का, पहिचान पक्षधर स्वतन्त्र उम्मेदवार डकेन्द्रसिंह थेगिमसँगै राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का उम्मेदवार मिलन लिम्बूलगायतले एमाले उम्मेदवार सुहाङ नेम्बाङको उम्मेदवारीलाई नै वंशवादको निरन्तरतासँग जोडेर आलोचना गरेका थिए । तर, मतदाताले यसलाई खारेज गरिदिएको देखियो ।
समाचार तयार पर्दासम्म सुहाङले २१ हजार ३८० मत प्राप्त गरेका छन् । उनलाई पछ्याइरहेका कांग्रेस उम्मेदवार खड्काको मत १४ हजार ७५२ छ । यी दुई उम्मेदवारबीचको मतान्तर छ हजार ६२८ छ । पहिचान पक्षधर स्वतन्त्र उम्मेदवार थेगिमको मत १० हजार १४६ र रास्वपा उम्मेदवार लिम्बूको मत तीन हजार ६०२ छ । सार्वजनिक मतपरिणामले सुहाङमाथि लागेको वंशवादलाई चिरेको राजनीतिशास्त्री दीपक गजुरेल बताउँछन् । ‘बाउ मरे छोरा र श्रीमान् मरे श्रीमतीलाई उम्मेदवार बनाउने गलत थिति बस्यो । चुनावी अभियानको क्रममा उम्मेदवारहरूले विरोधका लागि मसला नै बनाए तर इलाममा त्यसले फरक पारेन । मतदाताले अस्वीकार गरिदिए,’ गजुरेलले प्रभावसँग भने ।
तत्कालीन संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका एमालेका प्रतिनिधिसभा सदस्य सुवासचन्द्र नेम्बाङको गत २६ भदौमा निधन भएपछि एमालेले उनकै कान्छो छोरा सुहाङलाई उम्मेदवार बनाउँदा वंशवादको आरोप लागेको थियो । यसलाई विपक्षी दलहरू र एमालेकै असन्तुष्ट पूर्वसांसद मणिकुमार लिम्बूलगायतले वंशवादसँग जोडेर टिप्पणी गरेका थिए । यस्तो टिप्पणीलाई मतदाताले भने खारेज गरेर सुहाङले जिततर्फ अघि बढाएका छन् ।निर्वाचत अधिकृतको कार्यालयका अनुसार इलाम–२ मा करिब ६० प्रतिशत मत खसेको छ । फाकफोकथुम गाउँपालिका, चुलाचुली गाउँपालिका, माङ्सेबुङ गाउँपालिका, माइ नगरपालिका र देउमाइ नगरपालिकाको मतपरिणाम आइसकेको छ । इलाम नगरपालिकाको चारवटा वडाको मतगणना जारी छ ।
मतगणना भइरहेकामध्ये केही वडामा सुहाङकै अग्रता कायम छ । अधिवक्तासमेत रहेका सुहाङले लगातार मतान्तर बढाइरहेका छन् । निकटतम प्रतिद्वन्द्वी कांग्रेसका खड्का छ हजारभन्दा बढी मतले पछि परेका छन् । यहीबीच एमाले नेता कार्यकर्ताले इलाममा हर्षोल्लास मनाउन थालेका छन् । वंशवादको आरोप चिर्दै संसदीय राजनीतिको यात्रा तय गर्न सुहाङ सफल भएको रुपमा अथ्र्याउन थालिएको छ ।अर्कोतिर एमालेमाथि लागेको पहिचान विरोधी दलको आरोप पनि खारेज भएको एमालेले जनाएको छ । कोशी प्रदेश अध्यक्ष घनश्याम खतिवडाले ब्यालेट बक्समा जनताले मत खसालेर पहिचानकै कित्तामा एमाले रहेको प्रस्ट्याएको बताए ।
‘एमालेमाथि बारम्बार प्रहार भएकै हो । पहिचान विरोधीको ट्याग लगाए । ठाउँठाउँमा एमाले नेता कार्यकर्तामाथि आक्रमणको प्रयास भयो तर ब्यालेट बक्सले त्यस्तो आरोपलाई अमान्य भन्यो,’ उनले भने ।यसअघि एमालेको झुलाघाट–चिवाभञ्ज्याङ संकल्प यात्रादेखि मेची यात्राको क्रममा पहिचान पक्षधरहरूले एमाले नेता कार्यकर्तालाई ठाउँठाउँमा अवरोध पु¥याएका थिए । दुवै यात्राको नेतृत्व एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले गरेका थिए । त्यसबेला ओलीले पहिचान विरोधी अभिव्यक्ति दिएका थिए । त्यसपछि उनी र उनको दल एमाले पहिचानपक्षधरको तारो बनेको थियो । हुन पनि १७ फागुन २०७९ मा एमाले नेतृत्वकै सरकारले प्रदेशको नाम कोशी प्रस्ताव गर्दा कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा)को समर्थनमा प्रदेशको नाम कोशी कायम भएको थियो । यसपछि एमालेलाई पहिचान पक्षधरहरूले पहिचान विरोधी दल भनेका हुन् । तर, एमालेका सुहाङले पाएको मतले भने त्यस्तो देखाएन ।
जबकि, कांग्रेस उम्मेदवार खड्का भने प्रदेशको नाम कोशी राखिएपछि पहिचानको आधारमा पुनः नामंकन गर्नुपर्छ भन्ने कांग्रेस जिल्ला सभापति हुन् । तर, उनी सुहाङभन्दा धेरै पछि परे । उनलाई सुहाङविरुद्ध जित निकाल्न निकै मुस्किल पर्ने देखिएको छ । तेस्रो स्थानमा रहेका पहिचान पक्षधर उम्मेदवार डकेन्द्रले भने अनपेक्षित मत प्राप्त गरिरहेका छन् । मुढा चुनाव चिह्न लिएर चुनावी मैदानमा होमिएको १५ दिनमै १० हजारभन्दा बढी मत प्राप्त गरेका छन् ।उनले प्रभावसँग भने, ‘मैले प्राप्त गरेको मत प्रदेशको नाम कोशी फेरौं भन्ने जनताको हो । यो मतले मलाई थप जिम्मेवार बनाएको छ र १५ दिनमा यति धेरै सफलता पाउनु मेरा लागि र पहिचान आन्दोलनको उपलब्धि हो ।’
थेगिमले पहिचान आन्दोलन उठेको माङ्सेबुङ र चुलाचुलीमा अधिक मत पाएका थिए । माङ्सेबुङको पाँच नम्बर वडामा त डकेन्द्रले ९५ प्रतिशत मत नै पाए । यी दुई स्थानीय तहको विभिन्न वडामा लिड नै गरे । तर, उनी अहिले तेस्रो स्थानमा छन् । उनले पहिचान आन्दोलनलाई चुनावी प्रक्रियामार्फत स्थापित गरेको बताएका छन् ।तर, पहिचानको मुद्दामा अस्पष्ट रास्वपा उम्मेदवार मिलन भने धेरै हजार मतान्तरले पछि परेका छन् ।
चुनावी प्रचारको क्रममा रास्वपा सभापतिसमेत रहेका उपप्रधान तथा गृहमन्त्री रवि लामिछाने, उपसभापति डोलप्रसाद अर्यालसँगै डा. स्वर्णिम वाग्लेलगायतलाई इलाम–२ का कतिपय मतदाताले पहिचानबारेको धारणा सार्वजनिक गर्न आग्रह गरेका थिए । त्यसको जवाफ दिन लामिछानेसहितको नेताहरू हिच्किचाएका थिए । त्यसको परिणामले मिलन चौथो स्थानमा खुम्चिनु परेको विश्लेषण हुन थालेको छ । फेरि, सभापति लामिछानेसहित नेताहरू सहकारी ठगी प्रकरणमा मुछिएर बद्नाम छन् । यसको असर पनि परेको रास्वपाका चुनाव परिचालन समितिमा रहेका एक नेताले बताए ।
उसो त प्रदेशको नाम पहिचानको आधारमा राख्नुपर्छ भन्दै आएको दल नेकपा एकीकृत समाजवादीको लज्जास्पद स्थिति छ । उम्मेदवार जितबहादुर राईले एक हजार मत पनि कटाएका छैनन् । चुनावी कमाण्डर पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत रहेका एकीकृत समाजवादीका सम्मानित नेता झलनाथ खनाल हुन् । यद्यपि, सार्वजनिक मत परिणामले पहिचानको पक्षपाती दल भए पनि जनमत देखिएन । यसलाई कतिपयले भने खनालको चुनावी कमान्ड असफल भएको भन्न थालेका छन् ।चुनावमा केही दल र स्वतन्त्रगरी ११ जना उम्मेदवारले भने २०० मत पनि कटाएका छैनन् ।
