काठमाडौं- प्रदेशको नाम ‘कोशी’ खारेज गरी पुनः नामाङ्कनको मागसहित पहिचान पक्षधरहरू आन्दोलित भएका बेला एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले झन् आन्दोलन भड्काउने अभिव्यक्ति दिएका छन् । आफूलाई कालो झण्डा देखाउँदै ढुंगा प्रहार गरेर आक्रमणको प्रयाससमेत भएपछि बिहीबार ओलीले आन्दोलनकारीलाई ‘आतंककारी’ र आन्दोलनलाई ‘आतंककारीको नमूना’को संज्ञा दिए । यस्ता गतिविधि स्वीकार्य नहुने पनि ओलीको चेतावनी छ ।
‘हिंसा मच्चाएर, वितण्डा मच्चाएर, ज्यान मार्ने उद्योग गरेर, अर्कालाई आक्रमण गर्ने ? यस प्रकारको क्रियाकलाप कुनै पनि हालतमा स्वीकार्य हुँदैन,’ आक्रोशित हुँदै ओलीले भने, ‘यो हिंसात्मक क्रियाकलाप हो । आतंककारी क्रियाकलाप हो ।’लगातार दुई महिनादेखि नाम खारेजीको माग गर्दै आएका पहिचान पक्षधरहरूले ओलीलाई कोशी नामको खास प्रस्तावक ठानेका छन् ।
उनकै योजनाबमोजिम मुख्यमन्त्री हिक्मत कार्कीले उक्त नामसम्बन्धी प्रस्ताव अघि बढाएको र प्रस्तावक भने रामबहादुर राना र समर्थक नीरेन राईलाई बनाएको बुझाइ आन्दोलनकारीको छ । त्यही भएर आक्रोशित आन्दोलनकारीको निशानामा ओली परेका हुन् ।
अर्को निर्वाचनमा दुई तिहाइ बहुमत ल्याएर नाम फेर्ने विकल्पबाहेक अरु छैन । सडकबाट कराउँदैमा नाम फेर्न सकिन्छ ?
घनश्याम खतिवडा, नेता, नेकपा एमाले
बिहीबार इलाममा उनलाई कालो झण्डा देखाउँदै पहिचान पक्षधर आन्दोलनकारीहरूले ओलीविरुद्ध नारावाजी गरेका थिए । उनीहरूले इलामकै गोदकमा रुख ढालेर ओलीलाई अवरोध पु¥याउन खोजे । तर, अर्कै बाटोबाट ओली इलाम सदरमुकाम पुगे । त्यहाँ पहिचान पक्षधरहरूलाई ओलीसँगै उपाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङ र कोशी नामका प्रस्तावक रानालाई कालो झण्डा देखाएका हुन् ।
बुधबार भने ओलीकै गृहजिल्ला झापाको बुद्धशान्ति गाउँपालिकामा आयोजित एक कार्यक्रममा सहभागी हुने क्रममा ओलीमाथि ढुंगा प्रहार भएको थियो । प्रदर्शनकारीहरूले कालो झण्डा पनि देखाएका थिए । जसका कारण असंयम् बनेका ओलीले आन्दोलनलाई आतंकको नमूना भनेका हुन् ।
ओलीको यस्तो अभिव्यक्तिले प्रदेशमा आन्दोलनरत पहिचान पक्षधर थप उत्तेजित बनेका छन् । आन्दोलनमै रहेको एउटा दल संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्चका अध्यक्ष कुमार लिङ्देनले प्रदेशको नाम पुनः नामाङ्कनको माग वार्ताबाट समाधान नगरी एमाले पन्छिरहे संसारको जुनसुकै कुनामा पुगे पनि ओली र एमालेलाई खेदाइरहने बताएका छन् । उनले ओलीमाथि भएको आक्रमण प्रयासलाई ‘सानो झलक’ भन्दै भनेका छन्, ‘यो लडाइँ हामी हार्दैहार्दैनौं । हार्ने छुट हामीलाई छैन । हामीले एक जना साथी गुमाएका छौं ।’
कोशी कुनै सभ्यता होइन । कसैले नमागेको नाम आयो । यो नामलाई साझा भन्नु राजनीतिक तर्क होइन ।-भवानी बराल,राजनीतिक विश्लेषक
प्रदेशको नाम १७ फागुनमा हतारहतारमा राखिएको थियो । धेरै सांसदले जानकारी नपाएको विवरण सार्वजनिक भयो । यसपछि सडकमा पहिचानवादीहरू ओर्लिंदा ओलीले भने प्रदेशको नाम कोशी राखेको भन्दै मुख्यमन्त्री कार्कीलाई बधाई दिएका थिए । अझ ठट्यौली गर्दै ‘धन्न तपाईंले कार्की प्रदेश राख्नुभएन छ,’ पनि भनेका थिए । कोशी नामको समर्थक र प्रस्ताव दुवै एमालेकै सांसद हुन् । तर, उक्त नाममा मतदान गर्ने भने कांग्रेस, माओवादी र राप्रपाका सांसदसमेत गरी ८२ जना थिए । कफ्र्यू आदेश जारी गरेर प्रदेश संसद्बाट कोशी नाम राखिएको हो ।
एमालेकै एक जना नेताका अनुसार अध्यक्ष ओली अघिल्लो संसद्को कार्यकालमै प्रदेशको नाम कोशी राख्न चाहन्थे । तत्कालीन मुख्यमन्त्री शेरधन राई र भीम आचार्यलाई कोशी नाम छिटो राख्न दबाब दिएका थिए । तर, दुवै भूतपूर्व मुख्यमन्त्रीले राजनीतिमा असर पर्नसक्ने भन्दै नाम राख्ने हिम्मत गरेनन् । तर, मुख्मन्त्री हिक्मतले भने हिम्मत गरे । जसका कारण प्रदेश दुई महिनायता लगातार अशान्त छ । आन्दोलनकारीहरूले लिम्बुवान भोलेन्टियर्सको केन्द्रीय सहकमाण्डर लाजेहाङ भनिने पदम लिम्बुलाई गुमाएका छन् ।
यो लडाइँ हामी हार्दैहार्दैनौं । हार्ने छुट हामीलाई छैन । हामीले एक जना साथी गुमाएका छौं ।
कुमार लिङ्देन ,अध्यक्ष, संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्च
केही नेता कार्यकर्ता र केही सुरक्षाकर्मी घाइते भए । यसपछि झन् आक्रोशित भएका पहिचानवादीहरूले उनै मुख्यमन्त्री कार्कीले सम्बोधन गर्ने मञ्च नै भत्काइदिए । तोडफोड गरे । यसको केही दिनमै ओलीमाथि ढुंगा प्रहार भएको हो । एमाले नेता घनश्याम खतिवडाले अर्को निर्वाचनमा दुईतिहाइ बहुमत ल्याएर नाम फेर्ने विकल्पबाहेक नभएको बताए ।
‘अन्य बाटोबाट नाम फेर्ने कुनै गुञ्जायस देखिँदैन,’ खतिवडाले भने, ‘सडकबाटै कराउँदैमा नाम फेर्न सकिन्छ ? सकिँदैन । यदि, त्यसो हो भने भोलि कोचहरू कोचिला माग्लान् दिन सकिन्छ ?’
कोशीकै राजधानी विराटनगरका नेता उनी ओलीनिकट मानिन्छन् । उनले ओलीसँगै पार्टीको प्रतिरक्षा गर्दै कोशी नाम जलाधारसँग जोडिएको र साझा नाम भएको तर्क अघि सारे । तर, राजनीतिक विश्लेषक भवानी बराल कोशी नामै नभएको र उक्त नाम साझा भन्नु अराजनीतिक तर्क भएको बताउँछन् । ‘कोशी कुनै सभ्यता होइन । नाम त हुँदै होइन । यो नाम कसैले मागेको पनि होइन । तर, नमागेको नाम आयो,’ उनले प्रभावसँग भने, ‘यो नामलाई साझा भन्नु ओलीको राजनीतिक तर्क होइन ।’
पहिचान पक्षधरहरू प्रदेशको नाम ‘किरात–लिम्बुवान’ चाहन्छन् । तर, उनीहरूको संसद्मा प्रतिनिधित्व निकै कम छ । हाल संसद्मा पाँच जना सांसद यो नामको पक्षमा छन् । नेकपा एकीकृत समाजवादीका चार जना र जनता समाजवादी पार्टीका एक सांसद छन् । यो संख्या प्रदेश संसद्बाट कोशी नाम फेर्न पुग्ने दुई तिहाइ बहुमत संख्या होइन । नाम फेर्न ६३ जना सांसद चाहिन्छ । यसले गर्दा पनि वर्तमान संसद्बाट प्रदेश नाम फेरिने सम्भावना छैन । त्यही भएर पहिचान पक्षधरहरूले कोशी नाम खारेज गरेपछि वार्ता बस्नुपर्ने र वार्ताले नै प्रदेश नाम टुंग्याउनुपर्ने माग अघि सार्दै आएका छन् ।
तर, ओली मान्न तयार छैनन् । बरु, उनले बिहीबार नै भनेका छन्, ‘ठीक छ, दुई तिहाइ बहुमत ल्याऊ । नाम फेर । मेरो सहमति रहन्छ ।’कोशी नाम सच्याउने पक्षमा यसअघि मतदान गरेको दल माओवादी उभिएको छ । उसले १७ फागुनमा कोशी नाममा मतदान गरेकोमा पश्चताप गरेको छ । प्रदेशका अधिकांश कांग्रेस सांसदहरू पनि कोशी नाम खारेजीको विरुद्धमा छन् । तर, पहिचान पक्षधरहरू पनि कुनै एक नाममा सहमत हुनुपर्ने बताउँदै आएका छन् ।
-जेबी योञ्जन
-1745656903.jpeg)