काठमाडौं– चोरी गरी अमेरिका पु¥याइएका तीन थान पुरातात्विक सम्पदा वर्षौंपछि स्वदेश फर्काइएको छ । अमेरिकाको एक संग्रहालय र एक ग्यालरीमा राखिएका ती ऐतिहासिक सम्पदा कूटनीतिक पहलमार्फत् स्वदेश ल्याइएको हो ।
अमेरिकाबाट ल्याइएको तीन थान सम्पदा एक समारोहबीच बुधबार पुरातत्व विभागलाई हस्तान्तरण गरिएको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री प्रेमबहादुर आले र मन्त्रालयका सचिव महेश्वर न्यौपानेको उपस्थितिमा फर्काइएका तीन सम्पदा विभागलाई हस्तान्तरण गरिएको थियो । राष्ट्रिय अभिलेखालयको सभाहलमा भएको कार्यक्रममा रुबिन म्युजियम अफ आर्ट न्यूयोर्कका कार्यकारी निर्देशक डा. जोरिट बित्सच्गी र क्युरेटर एडमिनिस्ट्रेसन एण्ड कलेक्सनकी निर्देशक मिचेल बेन्नेट सिमोरेल्लाले मन्त्री आलेलाई सम्पदा हस्तान्तरण गरेका थिए ।
फिर्ता ल्याइएका सम्पदामा काठको कलात्मक तोरण, उडिरहेको गन्धर्वको आकृति कुँदिएको काष्ठकला र मल्लकालीन ध्यानमुद्रामा रहेको प्रस्तरको बुद्धको मूर्ति रहेको छ । काठमाडौं उपत्यकाका विभिन्न स्थानबाट चोरी भएका यी सम्पदा १४औँ देखि १७औँ शताब्दीको भएको बताइएको छ । पुरातात्विक महत्वका तीन सम्पदामध्ये ‘रुविन म्युजियम अफ आर्ट’ अमेरिकाबाट प्राप्त भएका दुई वटा छन् ।
जसमध्ये एउटा १७औँ शताब्दीको कलात्मक काष्ठतोरण रहेको छ, जुन ललितपुरको यम्पीमहाविहार (इवही)को प्रवेशद्वारमाथि रहकोमा मर्मत गर्ने क्रममा झिकिएको थियो । सन् १९८५ पछि कुनै वर्ष उक्त वस्तु चोरी भएको थियो । अर्काे १४औँ शताब्दीतिरको उडिरहेको गन्धर्वको आकृति कुँदिएको काठको कलात्मक वस्तु रहेको छ । उक्त सम्पदा काठमाडौं महानगरपालिका–२४ को इटुम्बहाल परिसरमा रहेको शाक्यको कूलपूजा गर्ने देवाली घरको अगाडि पहिलो तलामा रहेको दायाँतर्फको झ्यालमा रहेको थियो । सन् १९९७ मा उक्त सम्पदा हराएको थियो ।
यसरी हराएको सम्पदा विभिन्न माध्यम हुँदै अन्त्यमा दातामार्फत् उपहारको रूपमा अमेरिकाको उक्त संग्र्रहालयमा पुगेको पाइएको छ । उक्त वस्तु फिर्ताका लागि म्युजियमले आफ्नै प्रयासमा अध्ययन गरी स्वेच्छिकरूपमा दिने आशय प्रकट गरेपछि कूटनीतिक पलहमा ल्याइएको हो । सम्पदा लिएर उक्त म्युजियमका कार्यकारी निर्देशक जारिट वित्स्ची र उक्त संग्रहालयका प्रबन्ध निर्देशक मिचेल वेनेट सिमोरेल्ला आएका थिए । संग्रहालयले आफ्नै खर्चमा सम्पदा ल्याएको जानकारी गराइएको छ ।
त्यस्तै अर्काे एउटा सम्पदा अमेरिकाको न्युयोर्कस्थित तिबेत हाउस ग्यालरीबाट ल्याइएको हो । १३औँ शताब्दीको मल्लकालीन ध्यानमुद्रामा रहेको प्रस्तरको बुद्धको मूर्ति रहेको छ । उक्त मूर्ति श्री सभानन्दा नामका बौद्ध अनुयायीले उक्त स्थानमा संरक्षण गरी राख्नू भनी उपहारस्वरूप छाडेर गएका पाइएको छ । उक्त मूर्ति काठमाडौंको ओमबहालस्थित न्हुछेबहाको रहेको पाइएको छ । त्यहाँबाट कसैले चोरी गरी लगेको थियो । उक्त मूर्तिको मूल्य ३० हजार डलर (३० लाख रूपैयाँभन्दा बढी) रहेको छ । १७औँ शताब्दीको काठको कलात्मक तोरणको मूल्य एक लाख १० हजार अमेरिकी डलर (एक करोड १० लाख रूपैयाँभन्दा बढी) र १४औँ शताब्दीको उडिरहेको गन्धर्वको आकृति कुँदिएको काष्ठकला २२ हजार डलर (२२ लाख रूपैयाँभन्दा बढी) मूल्यको रहेको पुरातत्व विभागले जनाएको छ ।
विभागद्वारा सोमबार यहाँ आयोजित सम्पदा हस्तान्तरणका क्रममा मन्त्री आलेले सांस्कृतिक धरोहर प्राप्त भएकोमा खुसी व्यक्त गर्दै आफ्नै खर्चमा नेपाल ल्याएर हस्तान्तरण गरेकोमा संग्र्रहालयका प्रतिनिधिलाई धन्यवाद दिए । सचिव न्यौपानेले यस्ता पुरातात्विक तथा ऐतिहासिक सम्पदा विदेशमा अझै रहेकाले त्यसलाई पनि कूटनीतिक पहल गरी ल्याउने प्रयास भइरहेको बताए ।
नेपालका विभिन्न मन्दिरमा रहेका ऐतिहासिक मूर्ति तथा कलाहरू चोरी हुने क्रम रोकिएको छैन । विभिन्न समयमा चोरी गरी विदेश पु¥याइएका त्यस्ता सम्पदा फर्काउने प्रयास भइरहेको छ । हालसम्म बेलायतबाट १९, तिब्बतबाट १८, अमेरिकाबाट १४, कोलकाताबाट १३, जर्मनी र अस्ट्रियाबाट एक/एक थान गरी ७६ थान मूर्ति तथा कलात्मक वस्तु फिर्ता ल्याइसकिएको विभागले जानकारी दिएको छ ।
-1755862759.jpeg)
