दमननाथ ढुंगाना नेपाली कांग्रेसबाट राजनीति थालेर सभामुख बने । प्रतिनिधिसभामा कांग्रेस बलियो थियो । त्यतिबेला कांग्रेस नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाहरु कम्युनिस्टलाई घृणा गर्थे । एमालेदेखि जनमोर्चाको उपस्थिति सदनमा थियो । कांग्रेसबाट सभामुख ढुंगानाले बेलाबेला कम्युनिस्ट सांसदहरुलाई सदनमा आफ्नो विरोध प्रस्तुत गर्ने मौका दिन्थे । उनको यो भूमिका कांग्रेसका कोइरालाहरुलाई मन परेको थिएन ।
पार्टीबाटै विरोध आउँदा ढुंगाना भन्थे, सरकार सत्ताको हो, सदन विपक्षीको । त्यसपछि दमननाथ कम्युनिस्टको प्रिय बने । कम्युनिस्टको प्रिय बने पनि ढुंगाना २०५१ का मध्यावधिमा एमालेकै उम्मेदवार विद्यादेवी भण्डारीसँग पराजित भए । भण्डारी राष्ट्रपति बने तर दमननाथको राजनीतिक यात्रा भने रोकियो ।
पछि २०५२ बाट माओवादी र सरकारबीच द्वन्द्व सुरु भयो । १० वर्षे द्वन्द्वलाई सहज अवतरण गराउन सहजकर्ताको भूमिका निभाए उनले ।
कानुनका विद्यार्थी, मानवअधिकारवादी उनी कुनै बेला पत्रकारिता गर्थे । शिक्षण पेसामासमेत हात हालेका उनी २०४७ सालमा संविधान निर्माणका एक सदस्यसमेत थिए । यसरी विभिन्न समयमा सहजकर्ताका भूमिका निभाएका ढुंगानाले २०७४ मा भने पुनः प्रतिनिधिसभा भित्रने रहर गरे । यद्यपि उनलाई कांग्रेसको उम्मेदवार भेटिनै मुस्किल हुने क्षेत्र भक्तपुर–२ मा प्रतिस्पर्धा गर्न लगाएको थियो पार्टीले । चुनावमा पराजित भएपछि उनले भनेका थिए– भूतले खाजा खाने बेला मेरो उम्मेदवारी परेछ ।
सदनलाई प्रतिपक्षीका आवाज राख्ने थलोका रुपमा चिनाएकै कारण दमननाथ पार्टीको मूल मियोबाट बाहिरिनुप¥यो । पार्टीको आदेश मान्ने सभामुखहरु अहिले कोही राजनीतिमा फर्किएका छन् भने कोही महŒवपूर्ण पदमा पुगेका छन् । यस्ता नजिर हेर्दा दमननाथ उदाहरणीय देखिन्छन् । तर, पछिल्लो राजनीतिक रहरले उनको व्यक्तिŒवमा क्षय ल्याइदियो । यद्यपि, निर्वाचित भएको भए उनको लोभको साँध अझ फैलिन्थ्यो कि । पराजयले क्षयको आकार फैलन दिएन ।
एमालेपछि माओवादी द्वन्द्वलाई सहज अवतरण गराएकाले माओवादीको प्रियसमेत बन्न पुगे उनी । यसरी नै पछिल्लोसमयसम्म कम्युनिस्ट नेताहरुको प्रिय बने उनी । नेपाली कांग्रेसका नेता कृष्णप्रसाद भट्टराई यस्तै नेता थिए । मेलम्चीको पानी काठमाडौं आउने सपना देखाएका भट्टराई लोकप्रिय बनेका थिए । तर पछि गिरिजाहरुको तिकडमका कारण कर्नरमा परे भट्टराई । त्यसपछि उनी पार्टी छाडेर निस्क्रिय बस्दा कम्युनिस्टका प्रिय बनेका थिए । निधनपछि भने भट्टराईलाई कांग्रेसले आफ्नै नेताको रुपमा सका¥यो । दमननाथलाई पनि कांग्रेसले यसरी नै अपनत्व लिने छ नै । विभिन्न राजनीतिक परिवर्तनमा सहजकर्ताको भूमिका निभाएका ढुंगानाप्रति हार्दिक श्रद्धासुमन ।
