एजेन्सी - वैज्ञानिकहरूले बुधबार विश्वको सबैभन्दा सानो पेसमेकर विकास गरेको बताएका छन् । वैज्ञानिकहरूका अनुसार यो चामलको दानाभन्दा पनि सानो अस्थायी मुटुको धडकन नियन्त्रक हो । यसलाई घुलनशील गर्नुअघि प्रकाशद्वारा इन्जेक्ट र नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
मानवमा परीक्षण हुन अझै वर्षौं बाँकी हुँदा यो वायरलेस पेसमेकरलाई ‘रूपान्तरणकारी प्रगति’ का रूपमा प्रशंसा गरिएको छ र यसले चिकित्साको अन्य क्षेत्रहरूमा प्रगति गर्न सक्छ । विश्वभर लाखौँ मानिसमा स्थायी पेसमेकरहरू छन् । यी पेसमेकरले मुटुको धड्कन सामान्य भएको सुनिश्चित गर्न विद्युतीय आवेगहरूद्वारा हृदयलाई उत्तेजित गर्दछन् ।
नयाँ उपकरणको पछाडि अमेरिकी नेतृत्वको अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले उनीहरू शल्यक्रियापछि हप्तामा अस्थायी पेसमेकर आवश्यक पर्ने जन्मजात हृदय दोषका साथ जन्मेका एक प्रतिशत बच्चालाई मद्दत गर्न प्रेरित भएको बताएका थिए ।
पेसमेकरले वयस्कहरूलाई मुटुको शल्यक्रियाबाट निको भएपछि सामान्य मुटुको धड्कन पुनःस्थापित गर्न पनि मद्दत गर्न सक्छ ।हाल अस्थायी पेसमेकरहरूका लागि मुटुको मांसपेशीमा इलेक्ट्रोड सिलाउन शल्यक्रिया आवश्यक पर्छ र यसमा बिरामीको छातीमा सञ्चालित उपकरणमा तारहरू जडान हुन्छन् ।
जब पेसमेकरको आवश्यकता समाप्त हुन्छ चिकित्सक वा नर्सहरूले तारहरू बाहिर निकाल्छन्, जसले कहिलेकाहीँ क्षति पुर्याउन सक्छ । चन्द्रमामा हिँड्ने पहिलो व्यक्ति निल आर्मस्ट्रङ सन् २०१२ मा उहाँको अस्थायी पेसमेकर हटाएपछि आन्तरिक रक्तस्रावका कारण मृत्यु भएको थियो ।
तर भर्खरै विकसित पेसमेकर वायरलेस छ र केवल एक मिलिमिटर बाक्लो र ३.५ मिलिमिटर लामो भएकाले यो सिरिन्जको टुप्पामा फिट हुन सक्छ । यसलाई अब आवश्यक नभएको बेलामा शरीरमा नै घुलनशील हुने गरी डिजाइन गरिएको छ । यसबाट बिरामीहरूलाई आक्रामक शल्यक्रियाबाट बचाउँछ ।
महत्त्वपूर्ण फड्को अगाडि
नेचर जर्नलमा प्रकाशित यस उपकरणको वर्णन गरिएको अध्ययन अनुसार पेसमेकर बिरामीको छातीमा लगाइने नरम प्याचसँग जोडिएको छ ।जब प्याचले अनियमित मुटुको धडकन पत्ता लगाउँछ, यसले स्वचालित रूपमा प्रकाश चम्काउँछ जसले पेसमेकरलाई के मुटुको धडकन उत्तेजित गर्नुपर्छ भनेर बताउँछ ।पेसमेकरलाई ग्याल्भेनिक सेल भनिन्छ । ग्याल्भेनिक सेलले शरीरको तरल पदार्थलाई रासायनिक ऊर्जालाई विद्युतीय आवेगमा रूपान्तरण गर्छ जसले मुटुलाई उत्तेजित गर्छ ।
अध्ययनअनुसार अहिलेसम्म पेसमेकरले मुसा, सुँगुर, कुकुर र प्रयोगशालामा मानव मुटुको तन्तुमा गरिएका परीक्षणहरूमा प्रभावकारी रूपमा काम गरेको छ । संयुक्त राज्य अमेरिकाको नर्थवेस्टर्न युनिभर्सिटीका वरिष्ठ अध्ययन लेखक जोन रोजर्सले पेसमेकर दुईदेखि तीन वर्षमा मानिसमा परीक्षण गर्न सकिने अनुमान गरिएको बताए ।उनको प्रयोगशालाले यो लक्ष्य हासिल गर्न एउटा स्टार्ट–अप सुरु गरेको उनले बताए ।“भविष्यमा अन्तर्निहित प्रविधिले मानव स्वास्थ्यमा सामाजिक चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न अद्वितीय र शक्तिशाली रणनीतिहरू सिर्जना गर्न सक्छ”, रोजर्सले भने ।
सिकागो विश्वविद्यालयको प्रयोगशालाका बोझी टियानले पनि प्रकाश–सक्रिय पेसमेकरहरू विकास गरेको तर उनी पछिल्लो अनुसन्धानमा संलग्न थिएनन् । उनले यसलाई ‘महत्त्वपूर्ण फड्को अगाडि’ भनेका छन् । “यो नयाँ पेसमेकर चिकित्सा प्रविधिमा एक रूपान्तरणकारी प्रगति हो”, उहाँले भन्नुभयो, “यो अस्थायी गति र बायोइलेक्ट्रोनिक मेडिसिनमा एउटा मापदण्ड परिवर्तन हो, यसले स्नायु पुनर्जन्म, घाउ निको पार्ने र एकीकृत स्मार्ट इम्प्लान्टहरूसहित कार्डियोलोजीभन्दा बाहिरका सम्भावनाहरू खोल्छ ।” विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार हृदय रोग विश्वको मृत्युको प्रमुख कारण हो ।
