काठमाडौं– जाजरकोट भूकम्पबाट भएको क्षतिको पूर्णविवरण आइसकेको छैन । सोमबार साँझसम्म प्राप्त विवरणअनुसार १७ हजार ७९२ घर पूर्णरुपमा क्षति भएको छ । जाजरकोटको रामीडाँडा केन्द्रबिन्दुमा शुक्रबार राति गएको ६.४ रेक्टर स्केलको भूकम्पले सबैभन्दा बढी भौतिक क्षति रुकुम पश्चिममा भएको गृह मन्त्रालयले जनाएको छ ।
गृहको विपद् पूर्वतयारी तथा प्रतिकार्य शाखाका अनुसार रुकुम पश्चिमका १६ हजार ५७० घरमा पूर्ण क्षति पुगेको छ । त्यहाँका नौ हजार ९६१ घरमा आंशिक क्षति पुगेको छ । भूकम्पको केन्द्रबिन्दु जिल्ला जाजरकोटका भने एक हजार १७० घर पूर्णरुपमा क्षतिग्रस्त भएका छन् । जाजरकोटका सात हजार १८२ घरमा आंशिक क्षति पुगेको तथ्यांक छ ।
भूकम्पका कारण मानवीय क्षति भने जाजरकोटमा सबैभन्दा धेरै भएको छ । जाजरकोटमा भूकम्पमा परी सोमबार साँझसम्म १०५ जनाको मृत्यु भएको छ भने यहाँका १४५ घाइते विभिन्न अस्पतालमा उपचाररत छन् । यता रुकुम पश्चिमका ५२ जनाको मृत्यु र २०० जना घाइते भएका छन् ।
जिल्ला मानवीय क्षति घर क्षति
मृत्यु घाइते आंशिक पूर्ण
जाजरकोट १०५ १४५ ७१६६ ११७०
रुकुम पश्चिम ५२ २०० ९९६१ १६५७०
रुकुम पूर्व ० ० १८२ २
सल्यान ० २ ९७ २५
आसपासका जिल्ला ० १९ १२३ २५
जम्मा १५७ ३६४ १७,५२९ १७,७९२
स्रोतः गृह मन्त्रालय
मृत्यु हुनेमा बालबालिका र महिला धेरै
जाजरकोट भूकम्पमा परी मृत्यु भएकामध्ये झण्डै आधा संख्या बालबालिका रहेको पाइएको छ । प्रहरीले उपलब्ध गराएको तथ्यांकअनुसार कात्तिक १७ गते राति गएको भूकम्पबाट मृत्यु भएका १५७ मध्ये ७८ जना बालबालिका रहेका छन् ।जाजरकोटमा ५० र रुकुम पश्चिममा २८ जना बालबालिकाको भूकम्पमा परी मृत्यु भएको जाजरकोटका प्रहरी प्रमुख प्रहरी नायव उपरीक्षक सन्तोष रोकाले जानकारी दिए । उनका अनुसार दुवै जिल्लामा गरी मृत्यु हुने झण्डै आधा बालबालिका रहेका छन् । जाजरकोटमा मृत्यु भएका १०५ मध्ये बालक २७ र बालिका २३ जना रहेका रोकाले बताए ।
रुकुम पश्चिममा भूकम्पमा परी ५२ जनाको मृत्यु भएकामा २८ बालबालिकाले रहेका जिल्ला प्रहरी प्रमुख नमराज भट्टराईले जानकारी दिए । ‘रुकुम पश्चिममा भूकम्पमा मृत्यु भएकामध्ये अधिकांश बालबालिका छन् । दुईजना १० महिनाका बालबालिकालेसमेत ज्यान गुमाएका छन्,’ भट्टराईले भने । भूकम्पमा परी मृत्यु हुनेमा बालबालिकापछि महिला धेरै रहेका प्रहरीले जनाएको छ । प्रहरीका अनुसार जाजरकोटमा मृत्यु भएका १०५ मध्ये ३३ जना महिला भएको जाजरकोटका प्रनाउ रोकाले जानकारी दिए । रुकुम पश्चिममा १६ महिला र आठ जना पुरुषको मृत्यु भएको छ । विपद्मा महिला, बालबालिका र ज्येष्ठ नागरिकसँगै अपांगता भएका व्यक्ति बढी प्रभावित हुने गरेका छन् ।
राष्ट्रपति युरो भ्रमण रद्द, आज प्रभावित क्षेत्रमा जाँदै
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल आज भूकम्प प्रभावित जिल्ला जाने भएका छन् । युरोप भ्रमण रद्द गरेर राष्ट्रपति पौडेल आज बिहान जाजरकोट र रूकुम पश्चिम जाने कार्यक्रम तय भएको राष्ट्रपतिका प्रेस सल्लाहकार किरण पोखरेलले जानकारी दिए । राष्ट्रपति पौडेल भूकम्पपछिको अवस्था बुझ्न नेपाली सेनाको हेलिकप्टरमा जाजरकोट र रूकुम पश्चिम पुग्ने छन् । राष्ट्रपति पौडेलले भूकम्पकै कारण कात्तिक २२ गतेदेखि हुने युरोप भ्रमण पनि स्थगित गरेका हुन् ।
सहयोग जुट्ने क्रम जारी
जाजरकोट र रुकुम पश्चिमका भूकम्पपीडितका लागि सहयोगको प्रतिबद्धता आउने क्रम जारी छ । छिमेकी मुलुक चीनले १० करोड रुपैयाँ बराबरको सहायता सामग्री दिने घोषणा गरिसकेको छ । अर्को छिमेकी मुलुक भारतले १६ करोड रुपैयाँ बराबरको राहत सामग्री आइतबार नै हस्तान्तरण गरेको छ ।बुद्ध एयरले एक करोड रुपैयाँ कोषमा जम्मा गरेको छ । त्यसैगरी कोषमा भाटभटेनी डिपार्टमेन्टल स्टोरका सञ्चालक मीनबहादुर गुरुङले एक करोड ११ लाख रुपैयाँको चेक प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई हस्तान्तरण गरेका छन् ।
बैंक, इन्स्योरेन्ससहित आइएमई ग्रुपले भूकम्प प्रभावितलाई डेढ करोड रुपैयाँ सहयोग गर्ने वाचा गरेको छ । नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले एक करोड रुपैयाँ कोषमा जम्मा गर्ने भएको छ । नेपाली कांग्रेसले संघीय सांसदको १५ दिनको तलबबापत हुने ३२ लाखभन्दा बढी रकम कोषमा जम्मा गर्ने भएको छ । पार्टीका तर्फबाट कांग्रेसले ५० लाख दिने प्रतिबद्धता शनिबार नै जनाइसकेको थियो । राप्रपाले २५ लाख दिने घोषणा गरेसँगै एकीकृत समाजवादीले पनि २५ लाख दिने घोषणा गरेको छ । माओवादी केन्द्रले ५० लाख रुपैयाँ दिने घोषणा गरिसकेको छ भने यता बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको नेपाल समाजवादी पार्टीले भूकम्पपीडितलाई सहयोग गर्न सरकारी कोषमा १० लाख रुपैयाँ दिने भएको छ ।
नेपाल पर्वतारोहण संघले ३१ लाख ११ हजार रुपैयाँ, एनआइसी एसिया बैंकले ५१ लाख र एनसेलले ५० लाख दिने भएका छन् । सिटिजन्स बैंकले २५ लाख दिने घोषणा गरेको छ । बागमती प्रदेश सरकारले डेढ करोड तथा सुदूरपश्चिम र गण्डकी सरकारले एक÷एक करोड रुपैयाँ सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् ।त्यसैगरी नेपाल एलपी ग्यास उद्योग संघले कोषमा ११ लाख ११ हजार रुपैयाँ जम्मा गरेको छ भने भूकम्पप्रभावित क्षेत्रमा ३०० थान सिलिण्डर सहयोग गर्ने जनाएको छ ।
यसैगरी काठमाडौं महानगरपालिकाले भूकम्पप्रभावितका लागि सोमबार दुई हजार थान ब्ल्यांकेट पठाएको छ । यससँगै दुई हजार घर परिवारका लागि खाद्यान्न राहत, औषधि तथा सफाइ सामग्री पठाउने तयारी गरेको महानगरले जनाएको छ । नेपाली सेनाको स्काइ ट्रकबाट ब्ल्यांकेट पठाइएको र राहतका प्याकेट स्थलमार्गबाट पठाउने तयारी गरेको जनाइएको छ । राहत सहयोगसँगै प्राविधिक सहयोग आवश्यक परे महानगरपालिकाले उपलब्ध गराउने नगरप्रमुख बालेन्द्र शाहले बताएका छन् ।
प्रधानमन्त्री उद्वार कोषमा दुई करोडभन्दा बढी जम्मा
प्रधानमन्त्री दैवी प्रकोप उद्वार कोषमा आइतबारसम्म दुई करोड रुपैयाँभन्दा बढी रकम जम्मा भएको छ । आइतबार सरकारले सार्वजनिक गरेका विभिन्न छ वटा बैंक खातामा दुई करोड २२ लाख २१ हजार रुपैयाँ जम्मा भएको प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयका लेखा शाखा प्रमुख सूर्यप्रसाद भण्डारीले जानकारी दिए ।
आइतबारमात्रै उक्त पैसा खातामा जम्मा भएको उनले बताए । ‘आइतबार दिनभरको जम्मा भएको रकम हो । सोमबार दिनभरको फेरि अर्को दिनमात्रै कति जम्मा भयो थाहा हुन्छ,’ उनले भने । शुक्रबार राति जाजरकोटमा भएको भूकम्पपछिको राहत तथा उद्धारका लागि सरकारले रकम जम्मा गर्न अपिल गर्नुअघि कोषमा तीन अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी रकम जम्मा थियो । राहत, उद्वार तथा पुनर्निर्माणका लागि विभिन्न क्षेत्रबाट सहयोग गर्नेको संख्या उल्लेख देखिएको प्रधानमन्त्री कार्यालयले जनाएको छ ।
राहत एकद्वार प्रणालीबाट
सरकारले भूकम्पपीडितका लागि राहत एकद्वार प्रणालीबाट वितरण गर्ने व्यवस्था गरेको छ । विभिन्न क्षेत्रबाट प्राप्त सहयोग रकम ‘प्रधानमन्त्री दैवी प्रकोप उद्वार कोष नियमावली, २०६३’ अनुसार परिचालन हुने प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयले जनाएको छ ।
कोषको रकम जिल्ला दैवी प्रकोप उद्वार समितिमा पठाउनुपर्ने नियमावलीमा व्यवस्था छ । उक्त रकम पीडितको अस्थायी आवास, औषधि उपचार, घर मर्मत लगायतमा प्रयोग गर्न पाउने नियमावलीमा छ । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले तत्कालै क्षतिको विवरण संकलन गरेर आवश्यक संरचनामार्फत पुनर्निर्माणको काम गरिने बताएका छन् । पुरानो कानुनी संरचनाले पनि पुनर्निर्माणमा समस्या भइरहेकाले आवश्यक कानुनी व्यवस्था गर्ने सरकारको तयारी छ ।
‘भइरहेको ऐन, विधि र संरचनाले पुनर्निर्मिाणको काम प्रभावकारी देखिएको छैन,’ प्रधानमन्त्री दाहालले भनेका छन् । सरकारले तत्कालका लागि पुनर्निर्माणको काम सहरी विकास मन्त्रालयलाई दिएको छ ।एकीकृत योजना बनाउने र एक वर्षमा संरचना निर्माण सक्ने सरकारको योजना छ । तत्कालका लागि सरकारले मृतकका परिवारलाई दुई लाख रुपैयाँका दरले राहत दिने निर्णय गरिसकेको छ ।
सोमबार पुनः भूकम्प, चार जना घाइते
जाजरकोट भूकम्पको परकम्प जाने क्रम रोकिएको छैन । जसले प्रभावित क्षेत्रमा थप त्रास सिर्जना गरिरहेको छ । सोमबार अपराह्न ४ बजेर ३१ मिनेटमा ५.८ रेक्टर स्केलको भूकम्प गएको राष्ट्रिय भूकम्प मापन केन्द्रले जनाएको छ ।उक्त भूकम्पले पुनः घरहरु भत्किँदा रुकुम पश्चिमको आठबिसकोट नगरपालिकामा चारजना घाइते भएका छन् । घाइते भएका चारै जनालाई तत्काल उद्धार गरी नगर अस्पताल राडीमा पु¥याएको नगरप्रमुख रवी केसीले जानकारी दिए । घाइतेको नगर अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ ।
भूकम्प आउने जोखिम कायमै रहेकाले सचेत रहन नगरप्रमुख केसीले अनुरोध गरेका छन् । सोमबार पनि रामीडाँडा नै केन्द्रबिन्दु भएर परकम्प गएको केन्द्रले जनाएको छ । पटक–पटक भूकम्पको धक्का महसुस हुँदा स्थानीय झन् त्रसित हुँदै गएका छन् । कात्तिक १९ गते शुक्रबार राति करिब पौने १२ बजे जाजरकोटको बारेकोट गाउँपालिका–१ स्थित रामीडाँडा केन्द्रबिन्दु भएर ६.४ रेक्टर स्केलको भूकम्प गएको थियो । त्यसपछि दिन बिहान १ः२२ बजे ४ रेक्टर स्केल र बिहान ४ः५३ बजे ३.८ रेक्टर स्केलको परकम्प गएका थिए ।
