- पक्राउ परेका आन्दोलनकारी रिहाइसँगै तमोर करिडोर र मेची राजमार्ग बन्द स्थगित
- पक्राउ परेका आन्दोलनकारीलाई कुटपिट गरी शारीरिक यातना दिएको आरोप
- आन्दोलनका अन्य कार्यक्रम जारी राख्ने र आन्दोलनलाई थप सशक्त बनाउने निर्णय
काठमाडौं– ताप्लेजुङको मुक्कुम्लुङ (पाथीभरा) क्षेत्रमा केवलकार निर्माण नगर्न दबाब दिँदै आएको संघर्ष समितिले आन्दोलनलाई थप सशक्त बनाउने बताएको छ । सुरक्षाकर्मीको फिर्ती माग राखेर अनिश्चित्कालीन यातायात बन्द गरेको समितिले आइतबार मेची राजमार्ग र तमोर कोरिडोर सडकमा सवारी आवागमन ठप्प पारेको थियो । यी दुई सडकखण्डको ठाउँठाउँमा आन्दोलनकारीहरू बसेका थिए, जसले गर्दा सवारीसाधन आवागमन आइतबार प्रभावित बनेको थियो ।
संघर्ष समितिमा रहेकी किरात याक्थुङ चुम्लुङकी केन्द्रीय महासचिव निरन्ती तुम्बापोका अनुसार स्थानीय आदिवासी लिम्बू (याक्थुङ) समुदायको मागलाई बेवास्ता गर्दै सुरक्षाकर्मी परिचालन गरेर बलपूर्वक केवलकार निर्माण गर्न लागिएको बताएकी छन् । त्यसविरुद्ध निरन्तर संघर्ष गरिरहने उनले चेतावनी दिइन् ।
‘तल्लो फेदीमा प्रदेश सरकारले नै प्रहरी खटाएको छ । सशस्त्र प्रहरी लगेर राखिएको छ । एक जना होटल व्यवसायीलाई विस्थापित गरेर सुरक्षाकर्मी राखिएको छ,’ उनले प्रभावसँग भनिन्, ‘जबकि त्यहाँ सुरक्षाकर्मी नै चाहिँदैन । तर, आन्दोलनकारीमाथि दमन गराउन सुरक्षाकर्मी लगेर राखिएको छ । हामी भन्दै छौं छिटो सुरक्षाकर्मी हटाइयोस्, त्यसकै लागि हामीले चक्काजाम गरेका थियौं ।’आइतबार आन्दोलनकारीहरूले ताप्लेजुङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी नेत्रप्रसाद शर्मालाई फोन गरेर तल्लो फेदीबाट सशस्त्र र नेपाल प्रहरीलाई हटाउन दबाब दिए । तर, शर्मा दुवै सुरक्षा निकायलाई हटाउन तयार देखिएका छैनन् ।
तुम्बापोले भने आदिवासीको थातथलोमा कुनै संरचना बनाउनुपरे सरकार पक्षले पहिले प्रहरी लाने, त्यसपछि सशस्त्र प्रहरी हुँदै अन्ततः सेना लगेर बलपूर्वक संरचना निर्माण गराउने गरेको बताइन् । हाल मुक्कुम्लुङमा सरकारले त्यसै गरेको भन्दै उनले आक्रोश पोखिन् । उनले अहिले त्यहाँ केही मान्छेलाई सरकारले नै आन्दोलनकारीविरुद्ध खडा गरेको दाबी गरिन् ।
आन्दोलनकारीमाथि दमन गराउन सुरक्षाकर्मी लगेर राखिएको छ । हामी भन्दै छौं छिटो सुरक्षाकर्मी हटाइयोस्, त्यसकै लागि हामीले चक्काजाम गर्यौं ।
निरन्ती तुम्बापो
महासचिव, कियाचु
गत २३ कात्तिकमा केवलकार निर्माणका लागि मेसिन लगेर शिलान्यास गरिएको थियो । त्यसबेला सरकारपक्षबाट बल प्रयोग भएको थियो । मजदुर अर्जुन लिम्बूमाथि ठेकेदारपक्षबाट खुकुरी प्रहार भएको थियो । अर्जुन घाइते भए । तर, किटानी जाहेरी जिल्ला प्रहरी कार्यालयले लिएन । जिल्ला अदालतले पनि दर्ता गर्न अस्वीकार गर्यो । हतियार प्रहार भएका अर्जुनले कर्तव्य ज्यान उद्योगसम्बन्धी जाहेरी दिएका थिए । यसपछि अर्जुन उजुरीका लागि उच्च अदालत इलाम आए । त्यहाँ भने दर्ता भएको छ । तर, अदालतले मुद्दामाथिको कारबाही थालेको छैन ।
अर्कातिर यही १५ पुसमा मुक्कुम्लुङ संघर्ष समितिका टोलीसँग गएका तीन जनामाथि केवलकार निर्माणका लागि स्थानीय ठेकेदार रहेका इन्द्र केदेमपक्षले कुटपिट गरे । उल्टै उनीहरूलाई प्रहरीले हिरासतमा राखे । उनीहरू हुन्, जनम इधिंगो लिम्बू र दुईजना बालक सुशील नुगो र सञ्जोक नुगो । तर, नुगोद्वयलाई प्रहरीले गैरकानुनीरूपमा हिरासतमा राखेको आन्दोलनरत पक्षको भनाइ छ । दुवै पाँचथरको ओयामका हुन् । उनीहरूलाई प्रहरी प्रशासनले रिहा गर्न आनाकानी गरेपछि आइतबार तमोर करिडोर र मेची राजमार्ग आन्दोलनकारीहरूले बन्द गरेका हुन् । यद्यपि, आइतबार साँझ उनीहरू रिहा भए ।
उनीहरुको रिहाइसँगै तमोर करिडोर र मेची राजमार्ग बन्द स्थगित गरिएको आइतबार साँझ प्रेस विज्ञप्तिमार्फत जानकारी दिइएको छ । यद्यपि, आन्दोलनका अन्य कार्यक्रम जारी राख्ने र आन्दोलनलाई थप सशक्त बनाउने निर्णय भएको सातवटा संघ संस्थाले जारी गरेको संयुक्त विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।यस्तै, आन्दोलनका क्रममा आइतबार नै झापामा पक्राउ परेका आन्दोलनकारीहरू काङ्सोरे लावती र यलम्बर याक्थुङ्बा पनि साँझ रिहा भएका छन् । तर, तल्लो फेदीबाट सुरक्षाकर्मी फिर्ता गर्न प्रमुख जिल्ला अधिकारी शर्मा तयार देखिएका छैनन् । शर्माले भने, ‘अहिले सुरक्षाकर्मी हटाउनेबारे केही सोचिएको छैन ।’
यसअघि आन्दोलनकारीको दबाबपछि तल्लो फेदीबाट सशस्त्र प्रहरी हटेका थिए । यद्यपि, प्रहरी र सशस्त्र दुवै सुरक्षा निकायलाई लगेर पछिल्लोपटक सरकारले राखेको हो । यसलाई आन्दोलनकारीहरूले जबर्जस्ती केवलकार निर्माण गर्न सरकारी पक्ष अघि बढेको अर्थमा बुझेका छन् । आन्दोनलकारीहरूले पवित्र मुन्धुमीस्थलमा केवलकार बनाउनु अनुचित भन्दै आएका छन् । हुन पनि केवलकार निर्माण गर्दा त्यहाँ हजारौं रुख कटान भइसकेका छन्, जसले पर्यावरणीय सन्तुलनमै खल्खल पुर्याउन सक्ने चिन्ता प्रकट भइरहेको छ । अर्कातिर हाल मुक्कुम्लुङका कारण करिब ८०० परिवारले जीवन निर्वाह गर्दै आएका छन् । उनीहरूले अशक्त र अपांगता भएकालगायतलाई बोकेर मुक्कुम्लुङ पुर्याउँछन् । त्यसबापत निश्चित शुल्क लिन्छन् । त्यसले ठूलो परिवारलाई रोजगारी प्रदान गरेको छ ।
केवलकार निर्माणविरुद्धको संघर्ष समितिमा रहेकी तुम्बापो भन्छिन्, ‘यदि चन्द्र ढकालले त्यहाँ केवलकार निर्माण गरे ८०० भन्दा बढी परिवारले रोजगार गुमाउँछन् । उनीहरू बाध्य भएर विदेसिनुपर्छ । अहिले त कमसेकम रोजगारी पाएका छन् । पछि गुम्छ ।’मुक्कुम्लुङ देशकै तेस्रो बढी भेटी संकलन हुने धार्मिक केन्द्र हो । भेटीलाई राज्यकोशमा जग्मा गर्ने गरिन्छ । टाढाटाढादेखि मनोकांक्षा पूरा होस् भनेर जाने भक्तजनहरूले भेटी चढाउने गरेका छन् । आस्थाको केन्द्र भएकाले शीर निहुर्याएर मनोकांक्षा पूरा होस् भन्छन् । तर, त्यस्तो पवित्र धार्मिक केन्द्रमाथि केवलकार कुदाउनु गलत हुने उनीहरू बताउँछन् ।
केवलकार निर्माण परियोजनाले तीनवटा स्थानीय तह प्रभावित हुन्छन् । फुङलिङ नगरपालिका, फक्ताङलुङ गाउँपालिका र सिरिजंघा गाउँपालिका प्रभावित हुनेमा पर्छन् । हालसम्म फुङलिङबाहेकका दुवै स्थानीय तहले केवलकार निर्माणका लागि सहमति दिएका छैनन् । तर, पनि परियोजना निर्माण कार्य दमन गराएर भए पनि अघि बढाउने पक्षमा ठेकेदार कम्पनी देखिएको छ । यही १५ पुस र २३ कात्तिकको घटनाले त्यही पुष्टि गराउँछ । यसप्रति नागरिक समाजले विरोध गरेको छ । विकासको नाममा दमन बन्द गर्न सरकारलाई चेतावनी दिएको छ ।
विज्ञप्ति जारी गरेर नागरिक समाजले ऐतिहासिक–सांस्कृतिक सम्पदा मुन्धुमी भूमि ताप्लेजुङस्थित मुक्कुमलुङको बृहत्तर संरक्षणका लागि त्यहाँका आदिवासी लिम्बूलगायत स्थानीय समुदायहरू विगत सात वर्षदेखि निरन्तर संघर्षरत जनाएको छ । विकासको नाममा भ्रम छर्दै बहुप्रजातियुक्त जल, जंगल, जमिन, संस्कृति, सम्पदाहरू मासेर निश्चित लगानीकर्ता र कम्पनीलेमात्रै नाफा कमाउने पाथीभरा दर्शन केवलकार बनाउने कार्यको विरोधमा मुक्कुम्लुङ संरक्षण संयुक्त संघर्ष समिति र केवलकार खारेजी संयुक्त संघर्ष समितिको नेतृत्वमा आन्दोलनरत रहेको उल्लेख गरेको छ । तर, शान्तिपूर्ण विरोधलाई संवाद र सहमतिमा रुपान्तरण गर्नुको सट्टा शक्ति र सत्ताको आडमा जुनसुकै स्थितिमा भए पनि केवलकार बनाइछाड्ने बलमिच्याइ, सुरक्षा संयन्त्रको ज्यादतीपूर्ण हस्तक्षेप, मनोमानी ढंगले निहत्था नागरिकहरूलाई पक्रिनु र कुटपिट गरिनुजस्ता कार्यप्रति गलत भएको समाजले विज्ञप्तिमा उल्लेख गरेको छ । जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) नेपाल, राष्ट्रिय जनमुक्तिलगायत दलले पनि दमनको विरोध गरेका छन् ।
यसरी बनाइँदै छ केवलकार
मुक्कुम्लुङ (पाथीभरा)को फेदी काफ्लेपाटीमा केबलकारको तल्लो स्टेसन रहने छ । यो सदरमुकाम फुङलिङबाट २२ किलोमिटर टाढा छ । यहाँ स्टेसन निर्माणका लागि व्यवसायी चन्द्रप्रसाद ढकालले करिब ६० रोपनी जग्गा किन्ने प्रक्रिया अघि बढाइसकेका छन् ।तल्लो स्टेसनमा मेकानिकल र इलेक्ट्रिकल हाउस, ड्राइभिङ मेसिनसरी, टिकट घर, कन्ट्रोल रुम र केबलकारको पार्किङस्थल रहने भनिएको छ । त्यहाँ कार पार्किङ एरिया र ढकालले सञ्चालन गर्ने रेस्टुरेन्ट र पसलहरू सञ्चालन गरिने छ । यो तल्लो स्टेसनमा केबलकारको मुख्य ड्राइभिङ स्टेसन रहने छ ।
फेदीबाट २.७ किलोमिटरको दूरीमा मन्दिर छेउको माथिल्लो स्टेसनमा पुगिने छ । एकतर्फी केबलकार नौ मिनेटमा पार हुने छ । पाथीभरामा ४३ वटा गोन्डुला (केबलकारका डिब्बा) सञ्चालनमा ल्याइने छ । ढकालले सञ्चालनमा ल्याउने केबलकार र होटल दैनिक १० घण्टा सञ्चालन हुने छ । दैनिकरूपमा १० हजार यात्रु बोक्ने क्षमता रहने सञ्चालकको दाबी छ । वर्षमा ३५० दिन चल्ने र वार्षिकरूपमा तीन करोड ५० लाख यात्रु ओसार्न सकिने कम्पनीको दाबी छ ।
डेढ वर्षमा केबलकार सञ्चालनमा आइसक्ने दाबी गरिएको छ । पहिलो दुई वर्ष २० प्रतिशत क्षमतामा सञ्चालन हुने छ भने त्यसपछिका छ वर्षसम्म क्रमशः १० प्रतिशत क्षमता बढ्दै जाने र सातौं वर्षदेखि ६० प्रतिशत क्षमतामा केबलकार चल्ने बताइएको छ ।
